Meertalige kinderen: taal leren en leesbevordering
Culturele diversiteit betekent ook taalkundige diversiteit. Het zorgt ervoor dat kinderen in Nederland opgroeien met verschillende talen: sommige gezinnen spreken thuis een andere taal dan Nederlands. In andere gezinnen hebben de ouders een verschillende nationaliteit, waardoor de kinderen al vanaf jonge leeftijd tweetalig opgroeien. Deze situaties resulteren in verschillende ondersteuningsbehoeften voor de kinderen.
In dit artikel bespreken we hoe ouders, maar ook onderwijsprofessionals, kinderen kunnen ondersteunen bij het tweetalig opgroeien. Ook verzamelen we concrete tips die handig zijn bij het leren van een taal en meertalige leesbevordering.
Hoe bevordert u meertaligheid onder kinderen?
Het herkennen en waarderen van verschillende herkomsttalen is van groot belang in een samenleving met culturele diversiteit. Het gebruik van andere talen dan het Nederlands mag daarom niet worden onderdrukt. Integendeel: uit recent onderzoek blijkt dat kinderen meerdere talen kunnen leren zonder hun taalvaardigheid te verliezen. Bepaalde vaardigheden die tijdens het leren van een eerste taal worden ontwikkeld, kunnen zelfs helpen bij het leren van een tweede taal.
In de context van meertaligheid onder kinderen wordt de term taal van herkomst vaak gebruikt voor de eerste taal die kinderen leren in gezinnen waar Nederlands niet de enige taal is die gesproken wordt. De term ‘moedertaal’ wordt ook in de volksmond gebruikt, maar is minder duidelijk gedefinieerd. Taalkundigen en docenten gebruiken daarom meestal de term taal van herkomst.
Welke voordelen heeft meertaligheid?
Het bevorderen van meertaligheid bij kinderen en bijvoorbeeld het samen lezen en voorlezen in verschillende talen heeft tal van voordelen. Het waarderen van hun moedertaal stimuleert kinderen in hun identiteitsontwikkeling, kan hun motivatie om te lezen en te leren vergroten en heeft een positieve invloed op het leren van een tweede taal.
Zelfs kinderen die thuis alleen maar Nederlands praten, profiteren van vroeg contact met andere talen. Op deze manier trainen ze niet alleen hun begrip van de taal, maar ook hun interculturele vaardigheden.
Over het algemeen heeft meertaligheid voor kinderen het voordeel dat zij een sterk taalbewustzijn ontwikkelen. Ze kunnen daardoor nadenken over talen en het gebruik ervan en zich bijvoorbeeld flexibeler aanpassen aan bepaalde situaties. Kinderen die tweetalig opgroeien, ontwikkelen eerder bewustzijn van de volgende feiten:
Niet iedereen spreekt dezelfde taal.
Niet iedereen heeft dezelfde kennis als u.
Het is mogelijk en vaak noodzakelijk om uw eigen taalgebruik aan te passen aan de gesprekspartner en de situatie.
Hoe kunnen ouders hun kinderen ondersteunen bij een tweetalige opvoeding?
Meertaligheid bij kinderen kan zich verschillend ontwikkelen, afhankelijk van de taalomgeving in het gezin:
Variant 1: Kinderen die van kleins af aan tweetalig opgroeien
Als kinderen opgroeien in gezinnen waarin één ouder Nederlands spreekt en één ouder een andere taal, worden beide talen vaak tegelijkertijd geleerd. Als dit leerproces vóór de leeftijd van drie jaar begint, worden beide talen verworven zoals moedertalen.
Om de taalverwerving optimaal te ondersteunen, moeten ouders echter rekening houden met de volgende tips:
Deskundigen raden aan dat elke ouder in zijn eigen moedertaal met het kind spreekt. Dit betekent dat beide ouders de taal gebruiken waar ze vertrouwen in hebben en waarin ze zich het beste kunnen uitdrukken.
Een andere aanbeveling is de regel “één persoon, één taal”. Beide talen mogen niet willekeurig worden gemengd of gewijzigd. Hierdoor kan het kind de betreffende taal associëren met een specifieke persoon.
Het kind moet beide talen vaak horen en in beide talen aandacht krijgen. Dit betekent dat het taalkundige rolmodellen heeft en een positieve verbinding met beide talen ontwikkelt.
Variant 2: Kinderen die later een tweede taal leren
Als beide ouders een andere taal dan Nederlands spreken, leren kinderen in de eerste levensjaren alleen de moedertaal van hun ouders. Door de taalontwikkeling in hun eigen taal van herkomst te ondersteunen, creëren ouders een belangrijke basis voor het succesvol leren van de tweede taal.
In dit geval kan de meertaligheid bij kinderen specifiek worden bevorderd door hen buiten het ouderlijk huis in contact te brengen met de tweede taal (in dit geval Nederlands).
Hoe eerder kinderen de kans krijgen om met Nederlands in aanraking te komen, hoe gemakkelijker het is om een tweede taal te leren.
Idealiter zouden kinderen regelmatig de kans moeten krijgen om hun tweede taal in het dagelijks leven te ervaren en te gebruiken. Dat kan bijvoorbeeld in de kinderopvang, op de speelplaats, bij vrijetijdsactiviteiten of bij het spelen met vriendjes.
Veel ouders maken zich echter zorgen dat kinderen de verschillende talen niet uit elkaar kunnen houden of dat ze hun taalvaardigheid in welke taal dan ook niet voldoende kunnen consolideren. Uit taalonderzoek is echter gebleken dat meertaligheid in de overgrote meerderheid van de gevallen geen problemen oplevert. Hoewel kinderen in eerste instantie beide talen kunnen vermengen of combineren, duurt dit meestal niet lang. Bij kinderen die tegelijkertijd met Nederlands en een andere taal opgroeien, komen dergelijke taalvermengingen na de schoolleeftijd meestal niet meer voor.
Ouders zijn belangrijke taalkundige rolmodellen voor hun kinderen en zijn vaak de eerste mensen die hen de vreugde van taal kunnen overbrengen. Verhalen vertellen, voorlezen, samen prentenboeken bekijken of boeken lezen zijn waardevolle activiteiten die niet alleen de band tussen ouders en kinderen versterken, maar ook het taalgevoel verbeteren en het leren lezen gemakkelijker maken. Deze impulsen om het lezen te bevorderen zijn belangrijk, ongeacht de taal waarin ze les krijgen.
Hoe kunnen kinderdagverblijven en scholen meertaligheid bij kinderen stimuleren?
Meertaligheid wordt steeds belangrijker in kinderdagverblijven en scholen. Ieder kind moet worden aangemoedigd en ondersteund in zijn individuele taalontwikkeling – ongeacht of het eentalig of tweetalig opgroeit. De herkenning en waardering van de moedertaal legt hiervoor een belangrijke basis.
Om meertaligheid onder kinderen specifiek te bevorderen, kunnen onderwijsprofessionals enerzijds een ondersteunende omgeving creëren in het kinderdagverblijf of de klas en anderzijds gezinnen steeds meer betrekken bij taal- en leesondersteuning:
De verschillende herkomsttalen kunnen bewust geïntegreerd worden in het dagelijkse kinderdagverblijf of schoolleven. Kinderen en ouders kunnen bijvoorbeeld helpen bij het vertalen van welkomstbanners, kleine informatieposters of zelfs wegwijzers, zodat de verschillende talen ook in dagelijkseomgevingen kunnen worden gebruikt.
Om interesse en waardering voor verschillende talen te tonen, kan het voor onderwijsprofessionals ook de moeite waard zijn om individuele woorden (bijvoorbeeld “Hallo”, “Bedankt”) in verschillende talen te leren.
Een kleine verzameling (prenten)boeken of luisterboek-cd's in de verschillende herkomsttalen is een belangrijke hulpbron. Boeken die dezelfde tekst in twee of meer talen parallel bevatten, zijn bijzonder geschikt om taal en lezen te bevorderen.
Idealiter zouden kinderen de kans moeten krijgen om meertalige boeken te lenen en mee naar huis te nemen. Dit geeft een belangrijke impuls aan de taalverwerving en leesbevordering voor de kinderen zelf en hun families.
Ook ouders van tweetalig opgroeiende kinderen kunnen worden uitgenodigd om deel te nemen aan leesactiviteiten en bijvoorbeeld verhalen te vertellen of voor te lezen in hun moedertaal.
Voorlezen of samen lezen is ook belangrijk om kinderen vertrouwd te maken met Nederlands als tweede taal. Hiervoor zijn vooral leeftijdsgebonden en korte verhalen die op een levendige manier verteld worden erg geschikt.
Een andere methode die succesvol is gebleken voor kleuters is dialogisch lezen. Via gerichte vragen worden de kinderen bij het verhaal betrokken. Het stimuleren van gesprekken over de geschiedenis wordt belangrijker dan alleen het voordragen van de inhoud. Dit soort lezen kan echter het beste in kleine groepen worden gedaan.
Conclusie: meertaligheid bij kinderen gericht ondersteunen
Meertaligheid kan vaak een uitdaging zijn op het kinderdagverblijf en op school, maar moet ook als een kans worden ervaren en benut. Door een meertalig aanbod en waardering voor de herkomsttalen krijgen de kinderen belangrijke impulsen voor taalverwerving en leesbevordering. Kinderen die opgroeien met Nederlands als moedertaal profiteren ook van vroegtijdig contact met andere talen. Er zijn veel manieren om meertaligheid thuis en in onderwijsinstellingen te bevorderen. Een belangrijke stap is het samen lezen en voorlezen in verschillende talen.
______________________________________________
Bronnen en meer informatie
https://meertaligheid.be/
(geraadpleegd op 24-06-2024)
https://www.kindengezin.be/nl/thema/ontwikkeling-en-gedrag/taal-en-meertaligheid
(geraadpleegd op 24-06-2024)
https://nik-nak.eu/
(geraadpleegd op 24-06-2024)
https://www.opgroeien.be/kennis/themas/taalstimulering-en-meertaligheid
(geraadpleegd op 24-06-2024)
https://www.kindentaal.nl/paginas/openbaar/meertaligheid/tweetalig/tweetalig-opvoeden
(geraadpleegd op 24-06-2024)
Bronnen van afbeeldingen in chronologische volgorde
Omslagfoto: Impact Photography – stock.adobe.com
Foto 1 in de tekst: Monkey Business – stock.adobe.com
Foto 2 in de tekst: WavebreakMediaMicro – stock.adobe.com
Foto 3 in de tekst: Nina Lawrenson/peopleimages.com – stock.adobe.com
