Zelfvoorzienend leven – Jonge vrouw draagt haar oogst in een houten kistje.

De zelfvoorzienende moestuin: informatie over combinatieteelt en wisselteelt

Het hebben van een eigen tuin is fijn als terugtrekplek, maar is bovendien een paradijs voor iedereen die graag groente en fruit wil verbouwen. Vooral wanneer je over veel beplantbare grond beschikt, kan jouw groente- en fruitoogst met de juiste planning en voorbereiding het hele jaar door voor genoeg oogst zorgen om zelfvoorzienend te leven. Zodat dit ook jou gaat lukken, lees je hier veel nuttige tips, om een succesvolle zelfvoorzienende moestuin te creëren. We leggen uit hoe je jouw tuin op de juiste manier beplant en waarop je moet letten bij combinatie- en wisselteelt.

Zelfvoorzienende moestuin – Een man plant een gewas in zijn groentemoestuin.

Inhoudsopgave

Voorkennis over een zelfvoorzienende moestuin
Planning van de moestuin & informatie over de wisselteelt
Groente planten, moestuinkalender & informatie over de combinatieteelt
Oogst in de winter opslaan

Moestuin voor beginners: Wat moet ik over een zelfvoorzienende tuin weten?

Wie graag zelf groente verbouwt droomt er vast van om zichzelf en het gezin van de oogst te kunnen laten leven. Wanneer je de passende (plek in de) tuin hebt gevonden om rijkelijk groente en fruit te verbouwen, moet je om te beginnen over de volgende vragen nadenken:

Hoeveel tijd heb ik om in het tuinieren te steken?
Welk teeltvlak staat me ter beschikking?
Welke groente- en fruitsoorten wil ik verbouwen?
Hoeveel personen wil ik graag met mijn oogst kunnen verzorgen en in welke hoeveelheden?
Hoeveel budget kan ik opbrengen?

Aan de hand van jouw antwoorden kun je als volgende stap jouw groentebedden en de juiste beplanting plannen. Als beginner is het beter om met kleine stapjes te beginnen, om het overzicht te behouden. Het loont zich om maar met een of twee bedden te starten, waar je enkele groente- en fruitsoorten teelt.

Om erachter te komen hoeveel groente en fruit jullie in een bepaalde tijd gebruiken, is het handig om van tevoren al enkele weken bij te houden, welke en hoeveel groente en fruit je in deze tijd hebt gekocht. Aan de hand hiervan kun je dan inschatten wat je ongeveer voor de komende maanden nodig zult hebben. Voor beginners is het handig om met behulp van deze lijst uit te vinden, welke groentes jullie het vaakst eten, zodat je deze in je moestuin kunt opnemen.

Glühbirne: Voor oudere mensen, gehandicapte mensen of voor mensen met alleen een balkon, is een verhoogde moestuinbak erg handig. Deze kun je afhankelijk van de gekozen hoogte zittend of staand goed bijhouden. In de zelfvoorzienende tuin kunnen kinderen helpen met tuinieren en aangepaste taken op zich nemen.

De planning van je groentebedden: info over de bebouwbare oppervlakte in je zelfvoorzienende moestuin

Wanneer je een eerste plan hebt opgesteld hoeveel tijd je in de moestuin kunt steken en je weet hoeveel je nodig hebt, is de volgende stap om de aanleg van jouw groentebedden te plannen.

De eigen tuin analyseren en hem in een zelfvoorzienende moestuin veranderen

Allereerst moet je jouw tuin heel precies onder de loep nemen. Stel de licht-schaduwverhoudingen en de bodemgesteldheid vast. Om je groente- en fruitgewassen zo succesvol mogelijk te telen, moeten jouw bedden de volgende criteria vervullen:

Licht: Jouw groenteperkjes moeten – wanneer mogelijk – naar het zuiden gericht zijn, zodat ze overdag veel zonlicht krijgen.
Gesteldheid: Vlak terrein is het meest geschikt, of als je de mogelijkheid hebt een licht zuidelijke helling. Bovendien moet jouw perkje zoveel mogelijk uit de wind liggen.
Grond: Om succesvol groente te kunnen oogsten en jezelf ermee te voorzien, moet jouw grond niet te zandig zijn maar ook niet te veel leem bevatten. Om de kwaliteit van jouw grond te verbeteren kun je het met rijpe compost mixen.
Irrigatie: Een geïnstalleerd irrigatiesysteem neemt je in de zomer veel werk uit handen, maar bedenk wel dat zulke installaties ook een prijskaartje hebben. Wanneer je liever geld wilt besparen, kun je de perkjes het beste water geven met de tuinslang of gieter. Bovendien is het optimaal wanneer je het regenwater in een regenton opvangt en gebruikt voor het besproeien.

__________

Wist je dat...

Om de bodemgesteldheid van jouw aarde te onderzoeken bestaat er een handig trucje: neem een handvol vochtige aarde, druk dit in je vuist samen en probeer aansluitend om een rol te vormen. Wanneer het je zonder problemen lukt om een rol te vormen die niet kleverig is, heb je een goede mix uit zand- en leemaandelen. Is jouw rol te kleverig en vast, is er meer leem in de grond aanwezig. Wanneer de rol meteen weer uit elkaar valt, bezit je aarde een groter zandaandeel.

__________

De benodigde bebouwbare oppervlakte voor verschillende maten aan zelfvoorzieningslandbouw

Zodat je jouw perkje van alle kanten goed kunt bereiken en bewerken, moeten ze niet breder zijn dan 1,30 meter. Daarnaast is een rechthoekige vorm erg geschikt. Om alle perkjes goed met de kruiwagen te kunnen bereiken, moeten de hoofdwegen ongeveer een meter en de kleinere zijwegen minimaal 60 centimeter breed zijn. Om uit te vinden hoeveel oppervlakte je nodig hebt voor de teelt, hebben we verschillende maten aan zelfverzorging en de daartoe behorende teeltoppervlakten voor groenteperkjes, bessenstruiken en fruitbomen voor je samengevat:

Mate aan zelfvoorziening & Teeltoppervlakte

Teelt van enkele groente- en fruitsoorten: Teeltvlak hangt af van de gewenste groente-/fruitsoort (één perkje of een verhoogde moestuinbak op het balkon zijn bijv. genoeg)

Gedeeltelijke zelfvoorziening: Vanaf 25 m2 per persoon

Overwegende zelfvoorziening: Vanaf 70 m2 per persoon

Volledige zelfvoorziening: Vanaf 160 m2 per persoon

Sterke onttrekkers van voedingsstoffen – informatiegrafiek over de wisselteelt in de moestuin.

Wisselteelt: de voedingsstoffen in de grond zo goed mogelijk gebruiken

Voor een volledige zelfverzorging moet je vier verschillende groentegewassen, een kruidenperkje en teeltvlakte voor bessenstruiken en fruitbomen inplannen. Om de voedingsstoffen in de bodem zo goed mogelijk te gebruiken, moet je op de wisselteelt letten en naar de volgende principes handelen:

Bed 1 – gewas dat veel voedingsstoffen onttrekt:

Omdat deze gewassen veel voedingsstoffen nodig hebben, moet je het bed voor de beplanting goed met compost bemesten en de planten ook tijdens de groeifase regelmatig bemesten. Voorbeelden van deze gewassen zijn: tomaten*, komkommer, courgette, paprika, asperges, kool, aardappels, selderij of aubergine.

Middelmatige onttrekkers van voedingsstoffen – informatiegrafiek over de wisselteelt in de moestuin.

Bed 2 - gewas dat matig veel voedingsstoffen onttrekt:

Hiervan moet de grond in de herfst met compost worden bemest. Voorbeelden van deze gewassen zijn: veldsla, rode bieten, snijbiet, salade, wortels, spinazie, uien, venkel of koolrabi.

__________

Vergeet niet...

Doorlevende gewassen vormen een uitzondering van de wisselteelt. Rabarber moet bijvoorbeeld steeds op dezelfde plek blijven staan. Ook *tomaten kunnen enkele jaren op dezelfde plek groeien, voordat ze moeten wisselen. Aardbeien kunnen eveneens twee tot drie jaar op dezelfde plaats blijven.

__________

Zwakke onttrekkers van voedingsstoffen – informatiegrafiek over de wisselteelt in de moestuin.

Bed 3 – gewas dat heel weinig voedingsstoffen onttrekt:

Deze gewassen hebben maar heel weinig voedingsstoffen nodig om voor een succesvolle oogst te zorgen. Voorbeelden van deze gewassen zijn: keukenkruiden, tuinradijs/radijsjes, knoflook, rucola, erwten en bonen.

__________

Wist je dat..

Wanneer je als beginner niet alles weet over de wisselteelt en combinatieteelt, kun je onze grafiek als moestuinkalender gebruiken. Hier zijn de voorjaars- hoofd- en najaarsteelt overzichtelijk weergegeven.

__________

Groenbemesting – informatiegrafiek over de wisselteelt in de moestuin.

Beet 4 – groenbemesting:

De groenbemesting maakt de grond weer los en geeft hem een welverdiende pauze om weer nieuwe voedingsstoffen te verzamelen. Erg natuurvriendelijk is bijvoorbeeld een bijenvriendelijke groenbemesting.

De volgorde van de gewassen wissel je dan in klokrichting van jaar tot jaar. Waar eerst de gewassen die veel voedingsstoffen onttrekken stonden, krijgt de bodem nu een pauze door de groenbemesting. De volgende gewassen die veel voedingsstoffen onttrekken worden in bed 2 geplant waar eerst de gewassen stonden die matig veel voedingsstoffen onttrekken. Deze verplaatsen naar bed 3 en de gewassen die heel weinig voedingsstoffen onttrekken verhuizen naar bed 4, waar voorheen de groenbemesting kon ontkiemen. Door de wisselteelt kan de grond zich steeds weer herstellen en jouw gewassen krijgen de voedingsstoffen die ze nodig hebben.

Groente telen: het optimale gebruik van de ruimte door combinatieteelt en voorjaars- en najaarsteelt

Om jouw groente bij het groeien en gedijen te ondersteunen, moet je niet alleen op de wisselteelt letten, maar ook op de principes van de combinatieteelt en je bedden door een geschikte voorjaars- en najaarsteelt optimaal benutten.

Combinatieteelt in je zelfvoorzienende tuin

Combinatieteelt betekent dat je groentesoorten kiest, die goed met elkaar harmoniëren, elkaar versterken en ook ongedierte bij elkaar weg kunnen houden. Allereerst plan je welke gewassen je per se wilt telen en vervolgens zoek je geschikte gewassen voor ernaast uit. En opsomming van goede en slechte buren in je moestuin vind je hier:

PDF Download - Goede en slechte buren in de bedden

Voorjaars-, hoofd- en najaarsteelt in je moestuin

Omdat de verschillende groente- en fruitsoorten ook andere voorwaarden nodig hebben om te kunnen groeien en ze verschillende rijptijden hebben, is het mogelijk om een moestuin tot drie keer per jaar met verschillende soorten te beplanten. Je kunt de groentesoorten dan ook in drie categorieën indelen:

Planten die geschikt zijn in het voorjaar: Deze planten kun je over het algemeen al in maart zaaien omdat ze tegen af en toe lichte vorst kunnen. Ze worden over het algemeen tussen midden mei en begin juni geoogst. Hiertoe behoren bijv.: tuinradijs/radijsjes, rapen, verschillende salades, wortels, verschillende kruiden.
Planten die geschikt zijn als hoofdteelt: Vanaf midden mei kun je de groentegewassen planten, waarvan je de grootste oogst verwacht. Ze groeien dan in de warme zomermaanden. Hiertoe behoren bijv.: komkommers, tomaten, courgette, pompoen, andijvie en verschillende koolsoorten.

Zelfvoorzienende tuin: tuinier oogst van de moestuin met gemengd teelt.

Planten die geschikt zijn in het najaar: Deze groentesoorten gedijen het beste bij lagere temperaturen en kunnen daarom het beste later in het jaar worden geoogst. Echter kun je ze beter al wel vast in juli/augustus zaaien, zodat je ze in de winter kunt oogsten. Hiertoe behoren bijv.: veldsla, prei, boerenkool, spinazie of spruitjes.

Wanneer je een voorbeeld of een moestuinkalender voor de voorjaars-, hoofd- en najaarsteelt zoekt, kun je ook onze grafiek voor de wisselteelt gebruiken. Deze geeft namelijk een oriëntatie hoe je jouw moestuin het beste kunt inrichten.

De oogst voor de winter conserveren: Groente en fruit langer houdbaar maken

Als zelfvoorziener richt je je vooral naar de seizoenen en kun je van de seizoenoogst genieten. Zodat je ook in de winter goed bent uitgerust, moet je hier al in de zomer over nadenken en enkele gewassen langer houdbaar maken. Daarvoor kun je deze tips en methoden gebruiken:

Drogen: Sommige groente- en fruitsoorten maar ook keukenkruiden kun je in de oven of met een uitdroogapparaat drogen. Geschikte groente- en fruitsoorten zijn bijv.: tomaten, courgette, aubergine, uien, knoflook, wortels, appels en pruimen.
Invriezen: Wanneer je groente en fruit op de juiste manier invriest, kun je het lang bewaren en in de winter laten ontdooien wanneer jullie het willen eten. Sommige soorten kunnen makkelijker worden ingevroren dan anderen. Erg geschikt zijn: bessen, steenvruchten, appel, peren, rabarber, paprika, wortels, courgette, erwten, bonen, koolsoorten, andijvie, boerenkool, snijbiet en spinazie.
Inkoken: Groente en fruit zoals erwten, bonen, wortels, tomaten, rode bieten, kersen of peren kun je bij 180° C in de oven laten inkoken. In goed afgesloten weckpotten kun je ze zo enkele maanden bewaren.
Jam maken: Zelfgemaakte jam is een lekkere afwisseling op brood. Voor de productie zijn de meesten bessen- en fruitsoorten en citrusvruchten geschikt.
Inmaken: In azijn, olie of pekel – groente en fruit blijven in deze conserverende vloeistoffen langer lekker. Komkommers, radijsjes, paprika, uien, rode bieten en courgette kun je bijvoorbeeld heel goed in zuur of olie inmaken.
Vacumeren: Door het vacumeren wordt de inhoud door de luchtdichte afsluiting voor een langere tijd houdbaar gemaakt. Deze moderne methode voor het langer houdbaar maken van eten kan voor de meeste groente- en fruitsoorten worden gebruikt.

Denk er echter wel aan dat je genoeg plek nodig hebt om al je voorraden voor de winter op te slaan.

Conclusie: Met de juiste planning naar een zelfvoorzienende tuin

Met de juiste planning verander je jouw tuin heel eenvoudig in een zelfvoorzienende moestuin. Let erop dat je de bedden optimaal aanlegt, om het tuinierswerk te verlichten en jouw gewassen de beste groeiomstandigheden te bieden. Wanneer je als beginner eerst aan een succesvolle groente-oogst wilt proeven, kun je het beste klein beginnen en ieder jaar iets groter worden. Zo behoud je het overzicht en kun je ieder jaar trots zijn op nieuwe succesvolle oogsten.

Ontdek meer artikelen: