Kinderen in het verkeer & tips over verkeersopvoeding

Hoe beleven kinderen het verkeer?

Jonge kinderen nemen het verkeer anders waar dan volwassenen. Bij deze zwakkere verkeersdeelnemers zijn bepaalde vaardigheden, zoals het vermogen om bewust en veilig te handelen, nog niet goed ontwikkeld. Hierdoor kunnen ze bijvoorbeeld de snelheid van andere verkeersdeelnemers slecht inschatten. Daardoor kunnen ze snel in situaties verzeild raken, waarin het even te veel wordt en kunnen ze de verkeersituatie verkeerd inschatten. De kans op een ongeval neemt toe. Daarom moeten verkeersdeelnemers goed opletten als zij in de buurt zijn van kinderen. Andere weggebruikers moeten daarom altijd bijzondere aandacht besteden aan kinderen op de weg.

Daarnaast is het uiteraard belangrijk om kinderen al in een vroeg stadium kennis te laten maken met verkeersveilig gedrag. Daarom leggen we eerst uit hoe de perceptie van kinderen hun gedrag in het verkeer beïnvloedt en geven daarna praktische tips hoe ouders kunnen beginnen met verkeerseducatie.

Kinderen als verkeersdeelnemers: Hoe beleven kinderen het verkeer?

Kinderen leren al vroeg hoe ze zich op straat moeten gedragen. Kijk links en rechts, wacht bij het rode licht en ren niet zomaar de straat op: dit zijn de eerste regels die kinderen leren als onderdeel van hun verkeerseducatie.

Kinderen denken echter meestal abstract en hebben nog geen sterke verbeeldingskracht. Je leert dus hoe je je theoretisch moet gedragen in bepaalde situaties. Ze vinden het echter moeilijk om deze kennis over te brengen naar echte, enigszins andere situaties. Om deze reden kan getraind gedrag niet altijd worden toegepast in het verkeer. Daarom moeten andere weggebruikers altijd rekening houden met kinderen en zich bewust zijn van hoe kinderen het wegverkeer waarnemen.

Kinderen in het verkeer: Hoe nemen kinderen het verkeer waar?

Jonge kinderen worden veel blootgesteld aan gevaren in het verkeer. Door hun lengte zien zij de wereld vanuit een ander perspectief, waardoor ze te weinig overzicht hebben over de omgeving. Daardoor kunnen kinderen slecht inschatten welke gevaren er spelen in het verkeer. Om een voorbeeld te geven: een geparkeerde auto ontneemt het zicht van een tegemoetkomende autobestuurder. Kinderen kunnen vanachter een geparkeerde auto zo de weg oplopen en autobestuurders kunnen door de lengte van het kind niets doorhebben, waardoor een ongeval moeilijk te voorkomen is. Daarom is de zichtbaarheid van kinderen in het verkeer, bijvoorbeeld door felle kleuren te dragen, enorm belangrijk.

Kinderen hebben vaak een beperkter gezichtsveld dan volwassenen. Wat zich aan de randen van hun blikveld afspeelt wordt minder goed waargenomen waardoor er sneller een gevaar ontstaat. Een voertuig dat van de zijkant nadert, wordt door kinderen pas laat opgemerkt, waardoor de kans op een ongeval snel toeneemt.

Naast de richtingswaarneming is de waarneming van afstanden, snelheden en remafstanden in de kindertijd nog niet volledig ontwikkeld. Deze ontwikkelen zich pas met het ouder worden en zijn zelfs bij jonge mensen nog niet volledig aanwezig. Dit kan ertoe leiden dat kinderen de snelheid van een naderend voertuig onderschatten en proberen de straat over te steken. Deze misvatting kan ernstige gevolgen hebben.

Daarom kunnen kinderen de vele geluiden in het verkeer doorgaans niet aan een bepaalde richting toewijzen en is het voor hen lastiger puur akoestisch te beoordelen uit welke richting een voertuig nadert. Vooral jongere kinderen concentreren zich meer op de indrukken die ze kunnen zien en besteden minder aandacht aan het achtergrondgeluid.

Kinderen in het verkeer: concentratie en oplettendheid

Het concentratievermogen van kinderen is nog niet volledig ontwikkeld. Pas als ze ongeveer negen of tien jaar oud zijn, is hun vermogen om zich op een taak of situatie te concentreren en deze concentratie vast te houden grotendeels ontwikkeld. Vooral jongere kinderen letten op weg naar school niet altijd op het wegverkeer. Ze verdwalen graag in gedachten of spelen onderweg graag spelletjes. Als er veel prikkels tegelijk optreden, raken ze snel overweldigd en weten ze niet wat ze moeten doen.

Om al deze redenen moeten ouders en alle andere weggebruikers ook de veiligheid van kinderen op de weg garanderen en zich attent en vooruitziend gedragen.

Hoe handelen kinderen in het verkeer?

Kinderen zijn impulsief en deze eigenschap zal zich weerspiegelen in het verkeer. Hun gedrag is slecht in te schatten, waardoor er bij jonge kinderen altijd rekening moet worden gehouden met onverwachte handelingen. Door prikkels van buitenaf worden kinderen vaak afgeleid van de weg en het verkeer. Ze laten hun blik continue in de omgeving ronddwalen en blijven bij interessante dingen hangen. Zolang het interessant genoeg is kan er heel spontaan gereageerd worden en lopen kinderen er zonder na te denken op af.

Ook bij onbekende geluiden zullen kinderen instinctief reageren door te vluchten, waardoor ze zomaar de weg op kunnen rennen. Bovendien zijn de motorische vaardigheden nog in ontwikkeling bij jonge kinderen, waardoor ze snel kunnen vallen. Allemaal gevaren waarmee bestuurders rekening moeten houden.

• Tot 5 jaar: Tot deze leeftijd hebben kinderen nog geen bewustzijn ontwikkeld voor gevaar. Daarbij kunnen ze geen onderscheid maken tussen rijdende of stilstaande voertuigen.

• 6 jaar: Als zesjarige is het moeilijk voor kinderen om aandacht te hebben voor veel situaties tegelijk. Ze raken snel afgeleid en kunnen al het verkeer moeilijk in de gaten houden.

• 7 jaar: Vanaf deze leeftijd kunnen kinderen links en rechts van elkaar onderscheiden. Dit helpt hen om de richtingen van bestuurders te herkennen.

• 8 jaar: De geluidswaarneming heeft zich goed ontwikkeld, waardoor kinderen geluiden kunnen lokaliseren. Ook kunnen zij snelheid en afstand beter inschatten en is het gezichtsveld breder, waardoor gevaren sneller herkend worden.

• 9 jaar: Kinderen kunnen zich beter oriënteren in het verkeer en gevaren goed inschatten, waardoor ze op deze leeftijd minder snel betrokken raken bij een ongeval.

• 11 jaar: Vanaf deze leeftijd zien kinderen meer wat er achter hen gebeurt, hierdoor hebben ze de volledige situatie in de gaten.

• 14 jaar: Met 14 jaar is de veiligheid in het verkeer duidelijk toegenomen. Toch is hun reactiesnelheid en inschattingsvermogen wat betreft de snelheid van een voertuig nog altijd minder dan een volwassen persoon.

Verkeersopvoeding voor kinderen: Wat kunnen ouders doen?

Als onderdeel van de verkeerseducatie op school verwerven kinderen verschillende vaardigheden die verantwoord gedrag in het verkeer bevorderen en de verkeersveiligheid van kinderen vergroten. Hierbij valt te denken aan kennis van basisverkeersregels en verkeersborden, maar ook aan attent en voorzichtig gedrag als voetganger, fietser of passagier in het openbaar vervoer. Kleuterscholen en scholen zijn echter ook afhankelijk van de steun van ouders als het gaat om verkeerseducatie. Omdat je als ouder een belangrijk rolmodel bent, moet je ervoor zorgen dat je je kind vanaf het begin de basisbeginselen van verkeersveilig gedrag leert. Dit zijn bijvoorbeeld:

• Volg de verkeersregels consequent, bijvoorbeeld bij het wachten voor een rood licht of bij het dragen van een veiligheidsgordel tijdens het autorijden. Dit betekent dat je kind zich vanaf jonge leeftijd belangrijke veiligheidsregels eigen maakt.

• Vanaf de kleuterleeftijd kun je al bewust beginnen met correct gedrag in het verkeer. Voor een speelse aanpak kun je gebruik maken van boeken of instructievideo’s over verkeerseducatie.

• Het is het beste om te beginnen in een vertrouwde omgeving, zoals jullie buurt. Laat je kind altijd aan de kant van het trottoir lopen die verder van het verkeer verwijderd is.

• Leg bepaalde verkeersborden of signalen van andere weggebruikers uit (bijvoorbeeld bij het afslaan).

• Oefen met je kind het langzaam en voorzichtig naderen van een straat. Stop altijd aan de kant van de weg voordat je de straat oversteekt, ook bij een zebrapad of een groen verkeerslicht. Leg hem uit dat hij de straat alleen op duidelijke, duidelijke plekken kan oversteken en dat hij eerst door links-rechts-links te kijken moet controleren of de straat daadwerkelijk vrij is om over te steken.

• Om de verkeersveiligheid te testen, kun je je kind jou op een bepaalde route laten begeleiden. Zo kun je zien welk gedrag en welke regels al zijn geïnternaliseerd.

Maar kinderen zien niet alleen mogelijke risico's over het hoofd, ze worden zelf vaak niet herkend vanwege hun kleine lengte. Om deze reden is het uiterst belangrijk om de zichtbaarheid van kinderen in het verkeer te vergroten – bijvoorbeeld door felle kleding en reflectoren op schooltassen. Om je kind bewust te maken van deze bron van gevaar, moet je hem uitleggen dat hij extra voorzichtig moet zijn als het zicht slecht is. Als je kind de reden achter de gedragsregels kent, zal het voor hem gemakkelijker zijn om ze te begrijpen en te onthouden.

De belangrijkste gedragsregels hebben we voor je in een checklist onder elkaar gezet:

Kinderen in het verkeer: veiligheidstips voor een veilige weg naar school

Conclusie: Hoe gedragen kinderen zich in het verkeer?

Vooral kinderen lopen gevaar in het verkeer. Door hun omvang, hun beperkte waarnemingsvermogen en hun vaak impulsieve handelen onderkennen zij gevaren vaak pas laat of schatten zij situaties verkeerd in. Om ervoor te zorgen dat kinderen veilig de weg op en op weg naar school zijn, moeten andere weggebruikers deze beperkingen in acht nemen. De taak van de ouders is op hun beurt om de verkeerseducatie op de kleuterschool en op school te ondersteunen en voor te bereiden door hun kinderen te leren bewust en veilig in het verkeer te handelen. Naarmate kinderen ouder worden, ontwikkelt hun waarnemingsvermogen zich en kunnen zij zich bewuster gedragen in het verkeer.

______________________________________________

Bronnen en meer informatie

https://www.veiligheid.nl/kennisaanbod/kinderen-het-verkeer
(geraadpleegd op 01-05-2024)

https://www.verkeersouders.nl/nieuws/gedrag-van-kinderen-het-verkeer
(geraadpleegd op 01-05-2024)

https://www.anwb.nl/verkeer/veiligheid/kinderen-en-verkeer
(geraadpleegd op 01-05-2024)

https://vvn.nl/kinderen-in-het-verkeer
(geraadpleegd op 01-05-2024)

http://www.plechelmusschool.nl/
(geraadpleegd op 01-05-2024)

Bronnen van afbeeldingen in chronologische volgorde

Omslagfoto: iStock.com/romrodinka
Foto 1 in de tekst: iStock.com/Imgorthand
Foto 2 in de tekst: iStock.com/romrodinka
Foto 3 in de tekst: iStock.com/romrodinka