Regels voor veilig zwemmen in een meer, de zee en rivieren
Op warme zomerdagen worden steeds meer mensen niet alleen naar de zee getrokken, maar ook naar plaatselijke wateren en andere natuurlijke zwemgebieden. Hoe verleidelijk afkoeling in de schilderachtige natuur ook mag zijn, er zijn toch enkele veiligheidsaspecten waarmee je rekening moet houden als je in open water zwemt. Het naleven van de zwemregels redt levens - ongeacht of je in het binnenzwembad wilt spetteren, een strandvakantie wilt plannen of een zwemmeer in de regio bezoekt. Dit artikel geeft daarom enkele gedragsregels voor veilig zwemmen in meren, rivieren en zee, geeft informatie over bijzondere risico’s bij het zwemmen met kinderen en legt uit wat je moet doen in geval van nood.
Veilig zwemmen in open water: belangrijke zwemregels
Zwemmen in open water zoals zeeën, meren of rivieren is een heel andere uitdaging dan zwemmen in de bewaakte en verwarmde zwembaden. De lagere watertemperaturen in open water beroven het lichaam sneller van energie. Vaak worden je eigen sterke punten verkeerd ingeschat of worden de risico’s onderschat. Om ervoor te zorgen dat zwemmen ook in open water zo veilig mogelijk blijft, dien je naast de algemene zwemregels voor zwembaden nog enkele andere veiligheidsvoorschriften in acht te nemen:
Ga alleen op bewaakte plekken zwemmen.
Let goed op de borden ter plaatse. Zij informeren jou uitvoerig met welke mogelijke gevaren rekening te houden is. Ook de inlandse vakmensen (bijvoorbeeld de mensen van de reddingsbrigade) geven informatie over mogelijke gevaren en noodoproepen. Je kunt ze aan de kleding herkennen.
Overtreed geen regels.
Als je warm bent door de zon, zorg dan eerst voor een beetje afkoeling voordat je het water ingaat. Ga als het mogelijk is eerst even snel douchen. Ga heel langzaam in het water zodat je lichaam aan de koude watertemperatuur kan wennen. Maak bijvoorbeeld eerst je armen en bovenlichaam wat nat met je handen, voordat je helemaal het water ingaat.
Ook als het meerdere dagen achter elkaar heel warm is geweest, heeft meestal alleen de wateroppervlakte een aangenaam warme temperatuur. Diepe wateren, zoals baggermeren, zijn desondanks nog koud. Dat kan tot onderkoeling leiden en levensgevaarlijke krampen tot gevolg hebben.
Beoordeel je eigen kunnen en doe niet meer dan dat je kunt.
Spring niet in onbekend water. Een duik in de oevers en ondiep water kunnen levensgevaarlijk zijn. Spring alleen op de aangegeven plekken in het water.
Het is verboden om te zwemmen waar boten en schepen varen.
Drink geen alcohol als je nog wilt gaan zwemmen.
Wanneer je voor het zwemmen gegeten hebt, let dan even op dat je hier tijdens het zwemmen geen hinder van ondervindt, zoals maagkramp.
Verlaat bij onweer meteen het water en ook het strand.
Niet alleen bij het zwemmen, maar ook bij het beoefenen van verschillende watersporten moet met bepaalde veiligheidsaspecten rekening worden gehouden. Wederzijdse afweging tussen watersportliefhebbers is het allerbelangrijkste. Onze PDF over veilig gedrag bij het beoefenen van watersport vat deze belangrijke informatie duidelijk samen.
Veilig zwemmen in meren: Gevaren bij zwemmen in vijvers en meren
Vijvers en meren bieden veel plezier maar nemen ook risico’s met zich mee. Het gevaar ontstaat hier door steil aflopende oevers, zompige ondergronden of waterplanten. Bij grindgroeven en baggermeren bestaat het gevaar dat de oever wegglijdt. Om ongelukken te vermijden, kun je je het best van tevoren over de gevaren laten informeren.
In stilstaande wateren groeien vaak lange planten tot dicht aan de wateroppervlakte. Word je door deze planten verrast, breekt er snel paniek uit. Blijf rustig wanneer je in de planten blijft hangen en roep luid om hulp, zodat de andere badgasten van jouw situatie op de hoogte raken en je kunnen helpen. Probeer het zwemmen in meren met veel planten waar mogelijk te vermijden.
Veilig zwemmen in rivieren: Welke risico’s zijn er bij het zwemmen in stromend water?
Vooral in rivieren is met sterke stromingen te rekenen. Zo kunnen ondiepe gronden, vaargeulen en brugpijlers de stroming onvoorspelbaar beïnvloeden, waardoor er een gevaarlijke zuigwerking ontwikkeld kan worden. Drijfgoed en andere onzichtbare voorwerpen onder water vormen nog een extra risico. Bovendien zijn rivieren vaak duidelijk kouder dan meren, omdat ze langzamer opwarmen. Daarom is het gevaar op een onderkoeling erg hoog.
Alleen als je een ervaren zwemmer bent is de rivier een geschikte zwemplek. Beginnende zwemmers moeten het zwemmen in rivieren absoluut vermijden. Als je al in een rivier gaat zwemmen, moet je goed opletten of het überhaupt toegestaan is om in die rivier op die plek te gaan zwemmen. Verboden is het in de vaarweg van rivieren, kanalen, de omgeving van wachtplaatsen of afmeerplekken voor schepen.
Belangrijk: Het is verboden om te zwemmen in de nabije omgeving van bruggen, sluizen, stuwen of gebieden waar toestemming is om snel te varen. Havens en plekken, waar specifiek staat aangegeven dat je daar niet mag zwemmen gelden ook onder het verbod. Wie toch in deze verboden gebieden gaat zwemmen kan een boete riskeren.
Stromingen – het onzichtbare gevaar in open wateren
Stromingen zijn één van de grootste gevaren bij het zwemmen in zee of in open water – ook voor ervaren zwemmers. Vooral aan de kust zorgen het getij of de wind voor een continue verandering van de stroomrichting en -sterkte. Als je in een stroming terechtkomt, blijf dan rustig en zwem altijd in een kruislingse richting van de stroming. Op deze manier kom je het best uit de stroming en kan je veilig naar de oever zwemmen. Zwem altijd met de stroming mee, ook als dit het verste weg is.
Veilig zwemmen in de zee: welke regels gelden er als je zwemt in de zee?
Baden en zwemmen in zeeën is risicovoller dan in binnenwateren. De zeebodem veranderd continue. Er ontstaan zandbanken, die na korte tijd alweer verdwijnen en voor grote dieptes zorgen. Zonder vaste bodem onder de voeten kan een plotselinge kramp levensgevaarlijk zijn. Daarbovenop komen de wind en stroming en niet te vergeten de invloed van het weer. Omgeslagen wind kan in een korte tijd een sterke golfslag veroorzaken en ook voor ervaren zwemmers een gevaar worden. Om in de zee te kunnen zwemmen is veel meer kracht en een veel sterkere lichaamsbeheersing nodig dan voor het rustige water in het zwembad.
Let daarom altijd op de veiligheidsvlaggen. Ook windzakken geven de juiste informatie voor jouw veiligheid. Ze geven aan wanneer de wind van het land richting de zee waait. Daardoor wordt het gevaar voor het afdrijven van bijvoorbeeld luchtbedden erg hoog. In het buitenland is het goed om bij mensen zoals het hotelpersoneel, de reisleider of bij de reddingsbrigade naar de daar geldige regels en mogelijke gevaren te vragen.
Strandvlaggen: betekenis van vlaggensysteem op stranden
Om strandbezoekers en badgasten over de actuele gevaren in het water te informeren, gebruiken veel landen een vlaggensysteem waarmee de gevaren aangeduid kunnen worden. Maar wat betekent welke vlag?
Groene vlag: de kust is veilig, zwemmen is toegelaten
Gele vlag: je mag wel zwemmen, maar alle drijvende en opblaasbare voorwerpen mogen niet mee het water in.
Rode vlag: zwemmen is gevaarlijk en dus niet toegelaten. Het is verbpden om het water te betreden.
Veilig zwemmen in de zee: let op zee-egels, kwallen & co
Aan bijna elke zeekust leven zee-egels. Hun broze stekels breken snel af en kunnen voor verwondingen zorgen. Bescherming bieden waterschoenen met een vaste zool, die ook tegen scherven en scherpe voorwerpen beschermen.
Tegen kwallen valt echter weinig te doen. Ook al zijn de kwallen in de Belgische zeeën relatief ongevaarlijk, toch veroorzaken ze een onaangenaam brandend gevoel.
Kwallensoorten in de tropische wateren, zoals de kubuskwal, zijn daarentegen erg giftig en kunnen bij aanraking voor verlammingsverschijnselen zorgen. Op open zee kan dit een dodelijk eind als gevolg hebben. Zwem niet in waters waar de kwallen op het strand liggen. Neem zwemverboden met betrekking tot een hoog kwallengehalte altijd serieus, ook als je zelf geen kwallen ziet liggen. In sommige regio’s kunnen zo nu en dan ook haaienalarmen afgegeven worden.
Veilig zwemmen: Tips voor de waterveiligheid van kinderen
Water trekt de meeste kinderen zeer sterk aan. Maar kinderen zijn nog niet in staat om de draagwijdte van hun handelen goed in te schatten. Daarom mogen ze bij het zwemmen nooit zonder toezicht alleen gelaten worden.
Let er steeds goed op dat de gezondheidstoestand van jouw kind goed genoeg is om te kunnen zwemmen. Ook als er een strandwachter aanwezig is, blijft de taak om goed en actief op de kinderen te letten altijd bij de ouders liggen. Vertrouw niet alleen op de strandwachter! Vooral op drukke stranden is zelfs voor goedgeschoold personeel een noodtoestand niet altijd direct te herkennen. Ook oudere broers en zussen zijn niet geschikt om op hun jongere broertje of zusje te letten in het water. Zorg dat je van tevoren een goed overzicht hebt over de mogelijke gevaren en de plaatselijke situatie. Leg je kind precies uit wat toegestaan en wat verboden is. Maar een verbod garandeert nog geen zekerheid.
Spreek daarom regelmatig met je kind over de belangrijkste veiligheidsmaatregelen en gedragsregels. Vooral jongere kinderen onthouden het beter wanneer er sprake is van consequente herhaling in plaats van een eenmalig gesprek. Laat je kind voor het betreden van het water nog één keer uitleggen op welke regels het moet letten. Bespreek samen welke regels eventueel vergeten werden.
De belangrijkste veiligheidstips vind je hier op een rij:
Niet in onbekende wateren zwemmen of plonsen.
Laat je kind alleen onder begeleiding van een volwassene zwemmen.
Houd vooral kleine kinderen in en bij het water goed in het oog. Zorg ervoor dat je altijd in staat bent om in te grijpen.
Voor het zwemmen langzaam afkoelen.
Haal bibberende kinderen meteen uit het water.
Let op de aangegeven zwemzones.
Laat je kind alleen in het water springen als het diep genoeg is of het bereik vrij is.
Grote kinderen elke keer dat je gaat zwemmen eerst in het water begeleiden en dan samen bespreken hoe ver ze het water in mogen gaan.
Laat vooral kleine kinderen in de branding nooit met hun rug naar het water staan. Ze kunnen gemakkelijk omvergeworpen worden en met hun hoofd in het water terecht komen.
Voldoende drinkwater meenemen. Het zoute zeewater neemt veel vocht uit het lichaam weg. Regelmatig drinken houdt het vocht in je lichaam op peil.
Een vuistregel: hoe eerder jouw kind zich vertrouwt voelt in de omgang met water, hoe beter. Tijdens de zwemlessen voor kinderen leren ze de belangrijkste algemene regels al. Op z’n vroegst vanaf zwemdiploma A kan een kind als zeker in het water gezien worden.
Veilig omgaan met waterspeelgoed
Los van of je in stromend of rustig water staat: opblaasbare speeltjes zoals banden, ballen, luchtbedden en waterdieren zijn geen veilige hulpmiddelen om mee te zwemmen. Ze kunnen zelfs snel tot een gevaar worden. In het spel kunnen de kinderen te diep in het water raken of afdrijven, vooral bij wind. Bij de val van een luchtbed in het water bestaat bovendien het risico van een shock door de kou. Ook zwembandjes en zwemgordels met drijvers bieden niet voor 100 procent bescherming. Vaak verliezen ze ongemerkt lucht of zijn ze niet strak genoeg aangebracht.
Ongelukken: Wat te doen in geval van nood?
Mensen die verdrinken kunnen normaalgesproken niet om hulp roepen. Vooral in troebel water telt elke seconde. Als je een andere zwemmer ziet verdrinken, loop dan nooit onoverdacht of alleen in het water.
Roep in plaats daarvan luid om hulp, zodat de andere gasten je kunnen ondersteunen en een noodroep uit kunnen roepen. Als een verdronkene gered wordt, moet er meteen met de mond-op-mondbeademing worden gestart. Wacht niet op de reddingsdiensten en probeer niet eerst het water uit de luchtweg te verwijderen.
Belangrijk: Het noodnummer is in elk Europees land 112.
Conclusie: Zwemregels om veilig te zwemmen in open wateren
Ook bij het zwemmen in open water wordt minstens een basiskennis van de EHBO verlangt, om in geval van nood snel en goed te kunnen reageren. Wie zich op tijd over de situatie ter plaatse informeert, loopt niet tegen onaangename verrassingen aan. De inachtneming van de veiligheidsregels verkleint het risico op een ongeval aannemelijk. Verlies vooral kleine kinderen niet uit het oog wanneer ze in of aan het water spelen. Probeer geen eenzame of afgelegen stranden of meren uit te kiezen en let op een goede ontvangst op je telefoon, zodat je in het geval van nood ook iemand kunt bellen. Het noodnummer is in alle Europese landen 112. En tot slot: als je er niet zeker van bent of het zwemmen zonder gevaar kan, ga dan niet.
______________________________________________
Bronnen en meer informatie
https://europa.eu/youreurope/citizens/travel/security-and-emergencies/emergency/index_nl.htm
(geraadpleegd op 06-02-24)
https://sport.nl/artikelen/2015/07/hoe-gevaarlijk-is-zwemmen-in-een-rivier
(geraadpleegd op 06-02-24)
https://www.ikwv.be/
(geraadpleegd op 06-02-24)
http://www.gezondheid.be/index.cfm?art_id=3717&fuseaction=art
(geraadpleegd op 06-02-24)
https://www.vlaanderen.be/veilig-zwemmen-aan-de-kust-en-in-zwemvijvers
(geraadpleegd op 06-02-24)
Bronnen van afbeeldingen in chronologische volgorde
Omslagfoto: iStock.com/jacoblund
Foto 1 in de tekst: iStock.com/stockstudioX
Foto 2 in de tekst: BGStock72 – stock.adobe.com
Foto 3 in de tekst: iStock.com/Gwengoat
Foto 4 in de tekst: iStock.com/Imgorthand
