Milieubewust gedrag: De natuur beschermen tijdens buitenactiviteiten

Wandelen over bospaden, over heuvels en dalingen op een mountainbike of een klimtocht in de bergen - de natuur is een onmisbare recreatieplek voor mensen en een oase van rust uit het hectische leven van alledag.

Maar bossen, weiden en meren zijn meer dan alleen een plek van ontspanning voor de mens. Bovenal zijn het leefomgevingen voor talloze planten en dieren. Om het gevoelige ecosysteem niet te verstoren is het belangrijk om het milieu te beschermen en de dieren- en plantenwereld met respect te behandelen. In onze gids en onze praktische PDF vindt u tips en regels voor een milieubewuste omgang met de natuur.

De natuur beschermen: Tips voor duurzamere buitensporten

Welke mogelijkheden zijn er voor milieuvriendelijk transport?

Voordat je kunt gaan wandelen, mountainbiken, klimmen of kamperen, moet je natuurlijk eerst je bestemming bereiken. In die zin begint het natuurbehoud al met de reis: Om de reis naar de natuur zo duurzaam mogelijk te maken, kun je het beste vermijden om met de auto of vliegtuig te reizen.

• Om je ecologische voetafdruk te verkleinen is te voet of met de fiets reizen een aanrader.

• Als je buitenvakantie ver weg is, is openbaar vervoer zoals bussen en treinen een goed alternatief voor auto's en vliegtuigen.

Is par­ke­ren in het bos ver­bo­den?

Het is echter niet altijd mogelijk om het rijden te vermijden. In dit geval moet u als bezoeker van het bos een paar tips voor het parkeren volgen:

• Parkeer het voertuig alleen op gemarkeerde parkeerplaatsen.

• Rijden op boswegen is over het algemeen verboden en alleen toegestaan voor geautoriseerde personen zoals boeren, boswachters en jagers.

• Ongeoorloofd parkeren in het bos kan in het ergste geval leiden tot bosbranden als gevolg van warmlopende katalysatoren. Bovendien kunnen voertuigen schade aan de bodem veroorzaken, de vruchtbaarheid van de bodem of de waterhuishouding verstoren en de toegangswegen voor bosbouwvoertuigen blokkeren.

Wat voet­gan­gers moe­ten we­ten in het bos?

Als voetganger mag men meestal buiten de paden om het bos in. U moet dit echter alleen met grotere voorzichtigheid doen, zodat er geen dieren of planten schade oplopen. In het geval van bijzonder beschermde en gevoelige gebieden is er zelfs een algemeen verbod op het verlaten van de voorgeschreven paden. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om aangeplante bosgewassen, houtkap en jachtfaciliteiten. In natuurgebieden geldt als algemene regel dat gemarkeerde paden niet mogen worden verlaten.

Is wild­kam­pe­ren toe­ge­staan in Bel­gië?

Voor veel wandelaars, klimmers of andere bosbezoekers is een overnachting in de open lucht in het bos een droom en maakt het simpelweg deel uit van een succesvolle tocht. Voor sommige soorten wandelingen, zoals trektochten, is zelfs overnachting buiten het pension of hotel nodig. Kamperen en caravannen is echter niet altijd zonder meer mogelijk.

• Slapen in een slaapzak (ook wel "bivakkeren" genoemd) wordt in de meeste gebieden getolereerd.

• “Wild kamperen” in het bos is in België verboden. Voor het opzetten van permanente onderkomens, waaronder ook tenten, is toestemming nodig van de boseigenaar of de bosbeheerder.

• In veel regio's zijn er betaalde trekking sites of natuurcampings waar u uw tent kunt opzetten. De capaciteiten van deze plaatsen zijn meestal zeer beperkt, waardoor plaatsen vaak vooraf moeten worden geboekt.

• Als u meerdere dagen wilt kamperen, moet u een plaats op een (natuur)camping reserveren. Campings bieden meestal een speciale ruimte voor het kamperen.

• Het is ook niet toegestaan om stacaravans of caravans in het bos te plaatsen. Op sommige plaatsen zijn uitzonderingen mogelijk als u toestemming krijgt van de bosadministratie en de boseigenaar. Campings bieden in dit geval ook een veilig alternatief.

Bessen, paddenstoelen en hout verzamelen in het bos

De kleurrijke vruchten uit de bossen, weilanden en velden verleiden de wandelaars regelmatig tot plukken en verzamelen. Over het algemeen zijn de meeste wilde soorten beschermd en geldt er dan ook in de meeste gevallen een verbod op het wildplukken. Onder welke voorwaarden mogen planten, paddenstoelen of hout volgens de Natuurbeschermingswet wel worden verzameld?

• U mag planten "voor een redelijke reden" en in kleine hoeveelheden verzamelen. Bessen, noten en kruiden kunnen worden geoogst voor persoonlijk gebruik en particuliere consumptie. In het geval van champignons en bessen komt dit overeen met het aantal van 1 tot 2 maaltijden per persoon.

• Om planten of paddenstoelen in grotere hoeveelheden mee te nemen, heeft u een officiële vergunning nodig.

• Volledige verboden gelden voor soorten die bijzonder bescherming verdienen, zoals monnikskap, gentiaan, orchideeën, krokussen of tulpen. Deze mogen niet worden gesneden of geoogst, zelfs niet in kleine hoeveelheden.

• Veel inheemse paddestoelsoorten zijn ook beschermd, zoals porcini, cantharellen of morellen. Ze mogen in kleine hoeveelheden en uitsluitend voor privégebruik worden geoogst. Voor andere soorten zoals keizerlijke paddestoelen geldt een algemeen verzamelverbod.

• In natuurgebieden of nationale parken is het verzamelen van planten en paddenstoelen volledig verboden.

Ook het kappen van bomen en het kappen van takken is niet toegestaan. De snijwonden kunnen ervoor zorgen dat ziekteverwekkers de boom infecteren en permanent beschadigen. U mag een kleine hoeveelheid schors, takken en hout uit de grond halen voor eigen gebruik. Als u grotere hoeveelheden brandhout uit het bos wilt halen, moet u bij de boswachter een ophaalvergunning aanvragen. De eisen voor de ophaalvergunning kan men opvragen bij de betreffende boswachter.

Tip: Voor wilde bloemen is er de zogenaamde "handtrosregeling". Alles wat u in één hand tussen duim en wijsvinger kunt houden, mag u meenemen. Uitzonderingen zijn de bekende voorjaarsbloemen, die een belangrijke voedselbron zijn voor bijen en andere insecten. Hieronder vallen bijvoorbeeld de populaire wilgenkatjes.

Toon aan­dacht voor bos en wil­de die­ren

Als u in de natuur beweegt, komt u ook in het leefgebied van veel dieren terecht. Daarom moet u bewust en rustig bewegen, want uw gedrag heeft invloed op het stressniveau van het bos en de wilde dieren. Te harde geluiden of onzorgvuldige bewegingen kunnen de dieren doen schrikken of zelfs hun huis vernielen. Vooral velden en weiden met een hoge groei en struikgewas moeten worden vermeden. Bij het picknicken is het ook raadzaam om uit te kijken naar mierenheuvels, nesten of kleine grotten en, indien nodig, een nieuwe plek te zoeken om even te pauzeren.

Meer aandacht geldt ook als u zelf met een dier op pad bent. Uw hond bijvoorbeeld, moet dus altijd aan de lijn zijn. Zelfs als u hem onder controle heeft - een snel vluchtend dier kan nog steeds een ongewenste achtervolging veroorzaken.

Voorzichtigheid is geboden tijdens het broed- en zettingstijdstip (april tot juni) en in de winter. In deze tijd zijn veel dieren bijzonder gevoelig en vaak agressiever vanwege hun eigen beschermende instincten. Hoe u het beste kunt gedragen als een wild dier te dichtbij komt, kunt u lezen in ons artikel onverwachte ontmoetingen met wilde dieren.

Iedereen die een brand wil stichten buiten deze aangewezen gebieden heeft de uitdrukkelijke toestemming nodig van de boseigenaar of een boswachter die daar in dienst is. Buiten de bossen moet meestal een minimale afstand van 100 meter tot het dichtstbijzijnde bosgebied worden aangehouden. In nationale parken is brand meestal volledig verboden. U moet echter altijd de respectievelijke wetten van de gemeenten in acht nemen.

Af­val ver­mij­den en mee­ne­men

De toenemende vervuiling is niet alleen onaangenaam om naar te kijken, maar vormt vooral een gevaar voor de dieren- en plantenwereld. Wilde dieren kunnen verstrikt raken in plastic touwtjes of hun hoofd in achtergelaten blikken steken. Om de dieren in het wild zo'n lijdensweg te besparen, moeten alle natuurliefhebbers hun verantwoordelijkheid nemen en hun afval niet in het wild laten liggen. Met de volgende tips kunt u de hoeveelheid zwerfvuil verminderen of helemaal vermijden:

• Gebruik hervulbare waterflessen.

• Koop onverpakte groenten en fruit.

• Gebruik lunchboxen en andere herbruikbare verpakkingen.

• Gebruik stoffen zakken in plaats van plastic zakken .

• Gebruik gebruikte oplaadbare batterijen voor uw elektrische apparaten voor buitenshuis in plaats van batterijen.

• Gebruik elektronische reiskaarten.

Het is niet altijd mogelijk om rotzooi te vermijden. Toch is er nooit een reden om uw eigen afval in de natuur achter te laten. Een lege vuilniszak past in elke rugzak, hoe vol die ook is. Zo heeft u het altijd bij de hand en kunt u het afval gemakkelijk naar de dichtstbijzijnde afvalbak brengen.

De "11 regels voor natuurvriendelijk klimmen", die door de NKBV zijn opgesteld en door KBF België worden ondersteund, bieden een goede oriëntatie. Op deze manier kunt u ervoor zorgen dat u de natuurlijke omgeving beschermt tijdens het beoefenen van deze sport.

1. Parkeer op de toegestane plaatsen en blokkeer geen bospaden of landbouwwegen.

2. Loop alleen over de toegestane paden en mijd afgesloten of privé-terrein.

3. Blijf weg van kwetsbare natuur en zones die vanwege vogelbroed gesloten zijn.

4. Ga onzichtbaar/zonder sporen achter te laten naar het toilet.

5. Poets na het klimmen magnesium en trickmarks weg.

6. Ruim je eigen en andermans afval op.

7. Houd het geluidsniveau laag.

8. Maak geen (kamp)vuur.

9. Kampeer op de daarvoor aangegeven plaatsen.

10. Groet aanwonenden en andere klimmers.

11. Maak gebruik van de lokale horeca.

In elk klimgebied en elke berg gelden andere regels. Informeer u dus op voorhand over de respectievelijke voorschriften. Deze kunt u het best te weten komen via:

• Een officiële klimgids

• Informatieborden ter plaatse

• Website: https://nkbv.nl/kenniscentrum/klimmen-rond-nederland.html of https://www.kbf.vlaanderen/

Vogelbescherming is ook een speciaal aandachtspunt bij het klimmen. De raaf, slechtvalk en oehoe zijn bekende rotsfokkers. De lokale regels worden altijd aangepast aan het eigenlijke broedseizoen. Er is dan een plaquette op de betreffende rots om de sluiting te markeren.

Op de directe weg naar de rots moet u bepaalde paden en wegen gebruiken. Op de rots ziet u vaak een zwarte pijl op een witte achtergrond als symbool voor de toegang of een zwarte kruis voor een sluiting.

Tip: Vooral bomen verleiden kinderen en volwassenen vaak om te klimmen. Dit is echter niet in alle gevallen toegestaan en kan snel gevaarlijk worden. Let daarom goed op de regionale regelgeving en let op verbodsborden. Je kunt je uitleven in een veilige omgeving, bijvoorbeeld in een klimbos. Zo breng je jezelf en de bosbewoners niet in gevaar.

Re­gels voor mi­li­eu­vrien­de­lijk moun­tain­bi­ken

Mountainbiken is ook nauw verbonden met de natuur, want u beweegt met uw fiets over heuvel en dal. Het Duitse initiatief Mountainbike e.V. (DIMB) heeft daarom 6 regels opgesteld voor milieuvriendelijk en maatschappelijk verantwoord fietsen:

1. Rij alleen op aangewezen paden.

2. Alleen in noodgevallen met blokkeerwielen remmen, om niet bij te dragen aan bodemerosie of het ontstaan van andere schade aan de weg.

3. Pas uw snelheid aan zodat u altijd de controle heeft over uw

4. Respecteer andere weggebruikers. Bij het passeren moet u uw snelheid verminderen of zelfs stoppen in passages die moeilijk te zien zijn.

5. Houd rekening met de dieren in het bos. Verlaat het bos uiterlijk in de schemering. Als u de weidehekken passeert, vergeet dan niet ze achter u te sluiten.

6. Plan uw mountainbiketocht ruim van tevoren. Pak beschermende kleding, voldoende uitrusting en gereedschap voor noodgevallen.

Con­clu­sie

Het is niet moeilijk om milieubewust te zijn: zelfs met kleine acties kan men het milieu aanzienlijk beschermen. Met een beetje heroverweging en een goede planning kunt u zwerfvuil vermijden en het bos schoon houden voor bosbewoners en bezoekers. Het juiste gedrag in het bos stelt de leefomgeving van wilde dieren en planten veilig. Met zorgvuldig en attent gedrag draag u bij aan het behoud van het bos als recreatief en onmisbaar leefgebied. Op deze manier kan men genieten van het milieu en tegelijkertijd bijdragen aan de bescherming ervan.

______________________________________________

Bronnen en verdere literatuur:

https://nkbv.nl/kenniscentrum/zo-gedraag-je-je-als-gast-in-de-rots.html

(geraadpleegd op 12-07-2023)

https://www.natuurenbos.be/beleid-wetgeving/natuurbeheer/beheerplan/wetgeving (geraadpleegd op 12-07-2023)

https://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg_2.pl?language=nl&nm=1990029924&la=N

(geraadpleegd op 12-07-2023)

https://crisiscentrum.be/nl/risicos-belgie/natuurlijke-risicos/natuurbrand

(geraadpleegd op 12-07-2023)

https://natuurenbos.vlaanderen.be/bomen-en-bossen

(geraadpleegd op 12-07-2023)

https://www.health.belgium.be/nl/dieren-en-planten/biodiversiteit/bossen/duurzaam-bosbeheer

(geraadpleegd op 12-07-2023)

Afbeeldingen van bronnen in chronologische volgorde in de tekst:

Omslagfoto: iStock.com/BrianAJackson

1e foto in de tekst: iStock.com/piola666

2e foto in de tekst: C&A

3e foto in de tekst: iStock.com/Solovyova

4e foto in de tekst: iStock.com/WilliamSherman