Gry komputerowe dla dzieci i młodzieży: przegląd rodzajów gier i platform
Świat gier jest kolorowy i różnorodny, a dla osób w nim niezorientowanych może być dość przytłaczający. Strzelanki, gry zręcznościowe, gry online, gry przygodowe – za tymi, jak również i innymi pojęciami, kryją się elementy fabuły i mechanizmy gry, których rodzice nie zawsze rozumieją. Wybór platform do gry może również przyprawić o ból głowy – obok klasycznych konsol dochodzi jeszcze coraz bardziej rosnący w siłę świat gier mobilnych na smartfony i tablety. W naszym artykule znajdziesz informacje, jak poszczególne mechanizmy gier oddziałują na dzieci i młodzież oraz krótki opis podstawowych ich gatunków.

W tekście:
Gry stacjonarne czy mobilne? Platformy do gier i rodzaje rozgrywki
Granie można podzielić na dwie kategorie - rozgrywki na urządzeniach mobilnych i stacjonarnych. Poprzez urządzenia stacjonarne rozumiemy laptopy, konsole i komputery osobiste. Za pomocą smartfonów, tabletów i przenośnych konsol możemy cieszyć się grą niemal w każdym miejscu.
Porównanie platform stacjonarnych
Plattforma | Komputery | Konsole stacjonarne |
Przykłady | Komputery stacjonarne i laptopy, z uwzględnieniem specjalnych komputerów do gier | Nintendo Switch (Hybryda konsoli stacjonarnej i przenośnej) Wii PlayStation Xbox |
Cechy charakterystyczne |
|
|
To czy ktoś decyduje się na specjalny komputer do gier, czy na konsolę często zależy od indywidualnych upodobań. Komputery do gier mają dużą moc obliczeniową, ale przez to są sporo droższe od konsoli. Do wielu lubianych gier (takich jak Mario Kart czy seria Legend of Zelda) będzie potrzebna konsola. Warto jednak pamiętać, że nie wszystkie gry są dostępne na każdą z platform.
Mobilne granie staje się coraz dostępniejsze i popularniejsze. Co więcej, granie na konsolach przenośnych coraz częściej wypierane jest przez gry na smartfony. Rynek gier mobilnych stale rośnie, nieprzerwanie od 2016 jest to najpopularniejsza platforma do gier wśród Polaków.[1]
Mobilne granie staje się coraz dostępniejsze i popularniejsze. Co więcej, granie na konsolach przenośnych coraz częściej wypierane jest przez gry na smartfony. Rynek gier mobilnych stale rośnie, nieprzerwanie od 2016 jest to najpopularniejsza platforma do gier wśród Polaków.[1]
Porównanie platform mobilnych
Plattforma | Konsole przenośne | Smartfony i tablety |
Przykłady | Nintendo Switch (hybryda konsoli przenośnej i stacjonarnej) Nintendo 3DS/2DS PlayStation Vita |
Urządzenia z systemami Android, iOS i Windows |
Cechy charakterystyczne |
|
|
Jeśli chodzi o granie na urządzeniach przenośnych, to gry na telefony komórkowe są coraz bardziej popularne. W końcu w większości domów znajduje się co najmniej jeden smartfon, a gier nie trzeba dodatkowo kupować. Konsole przenośne zapewniają jednak lepszy rodzaj rozgrywki, gdyż ich parametry techniczne są bardziej zaawansowane. Smartfona natomiast mamy zawsze przy sobie, co daje nam praktyczną alternatywę na granie pomiędzy różnymi czynnościami.
Bezpieczeństwo przy korzystaniu z platform mobilnych i stacjonarnych
Platformy na których grają nasze dzieci to nie tylko wrażenia wynoszone podczas rozgrywki, ale również ustawienia bezpieczeństwa i specyficzne ryzyka na jakie są narażone. Wszystko zależy od wyboru dokonanego w tej kwestii[2]. Zasięgnij więc dodatkowych informacji przed zakupem o wymaganiach, ryzykach i możliwościach są związane z każdą z platform do grania.
Nie bój się podpytać innych rodziców i znajomych o ich doświadczenia – może nawet będziecie mogli od kogoś pożyczyć konsolę i wspólnie ją przetestować przed podjęciem decyzji. Wasz domowy budżet na pewno też będzie jednym z decydujących czynników w tej sprawie. Pamiętaj o tym, że można kupić wiele konsol w stanie używanym. Często będą dołączone do nich już jakieś gry.
Reguły korzystania z gry komputerowej i czas w jakim będzie to dozwolone powinniście ustalić zanim ją kupicie. Przed zakupem ustalcie też, gdzie postawić laptopa do gier lub konsolę. Jeśli macie dzieci młodsze niż 10 lat, to polecamy wybrać pokój dzienny lub salon, w którym wspólnie spędzacie najwięcej czasu, by mieć pod kontrolą jak długo wasze pociechy spędzają na graniu.

Granie na smartfonie czy konsolach przenośnych oczywiście nie jest związane z konkretnym miejscem, szczególnie w przypadku telefonu. Można na nim grać w każdym miejscu i czasie, co niestety umożliwia wpatrywanie się w ekran godzinami, nawet podczas spotkań towarzyskich. Przez to trudno jest sprawować rodzicom kontrolę nad rodzajem gier i czasem na nie przeznaczonym[3]. Pamiętajcie o tym, by zainstalować na urządzeniu program do kontroli rodzicielskiej, w którym możecie ustalić wiek od jakiego dozwolone będą gry i jaki czas może być na nie poświęcony.
Dodatki do gier, możliwość wykupienia abonamentów i robienia zakupów podczas rozgrywki, to bardzo częste praktyki w grach mobilnych. Miejcie się więc na baczności i z poziomu urządzenia wyłączcie lub ograniczcie możliwość zakupów online, by uniknąć dodatkowych kosztów.
Gry strategiczne, strzelanki i symulatory – podstawowe rodzaje gier komputerowych
Gry różnią się od siebie mechaniką, elementami fabuły i tym w jakim stylu są zrobione. Trudno jest spotkać dwa identyczne tytuły. Dlatego też tutaj przedstawiamy krótki pogląd na najważniejsze gatunki gier komputerowych[5].
Gry przygodowe i przygodowe gry akcji
Cała zabawa w grach przygodowych polega na wcieleniu się w rolę głównego bohatera i poprzez różne wskazówki rozwiązywanie kolejnych łamigłówek. Musimy w nich często podejmować różne decyzje i pomyślnie zdawać testy. Natomiast w przygodowych grach akcji dochodzi nam do rozgrywki moment walki z przeciwnikiem. W nich liczą się umiejętności i szybkość podejmowania decyzji.
Znane przykłady gier przygodowych: Machinarium, Deponia, Life is Strange, The Longest Journey: Najdłuższa podróż
Znane przykłady przygodowych gier akcji: The Legend of Zelda, Assassin’s Creed, Tomb Raider, Uncharted
Pełne akcji gry wideo wcale nie muszę być nasycone przemocą. Jeśli ich świat jest fantastyczny lub futurystyczny, a rozgrywka nie zawiera realnych scen walki, to mogą być one nawet dozwolone dla dzieci w wieku od 7 do 12 lat. Również wyścigi i symulatory sportowe zapewniają rozrywkę wolną od agresji.
Pełne akcji gry wideo wcale nie muszę być nasycone przemocą. Jeśli ich świat jest fantastyczny lub futurystyczny, a rozgrywka nie zawiera realnych scen walki, to mogą być one nawet dozwolone dla dzieci w wieku od 7 do 12 lat. Również wyścigi i symulatory sportowe zapewniają rozrywkę wolną od agresji.
Gry zręcznościowe
Podczas rozgrywki poruszamy się skacząc lub biegnąc przez kolorowy świat gry. Musimy pokonywać różne przeszkody i wykonywać precyzyjne skoki. Te gry wymagają sprawności i dużej dozy cierpliwości. Istnieje wiele tytułów, w których nie ma przemocy, ale zdarza się dość często połączenie tego typu gry z przygodowymi grami akcji.
Znane przykłady gier zręcznościowych: Super Mario, Donkey Kong, Sonic the Hedgehog, Crash Bandicoot
Gry fabularne (RPG)
W grach fabularnych (zarówno online jak i offline) pierwsze skrzypce gra często dramatyczna i epicka historia. Podczas rozgrywki wcielamy się w postać głównego bohatera, który ma uratować świat przedstawiony od zagłady. Gry RPG umożliwiają graczowi największy wybór postaci co może znacząco wpływać na jego przyszłe losy i poszczególne elementy gry.
Znane gry RPG: Kingdom Hearts, Pokémon, Final Fantasy, Diablo
Gry wyścigi i gry sportowe
Gry sportowe umożliwiają wytrenowanie swojej postaci tak, by osiągała ona sukcesy w różnych dyscyplinach. Podczas gdy w grach wyścigowych musimy usprawnić nasz pojazd, aby wygrywał różnego rodzaju rajdy. W obu tych przypadkach możemy zmierzyć się z wygenerowanymi komputerowo lub realnymi przeciwnikami.
Znane przykłady gier sportowych i wyścigowych: FIFA, Wii Sports, Mario Kart, Need for Speed
Wiele z gier można zakupić w wersji cyfrowej jak i na płycie. Oba z tych wariantów mają swoje wady i zalety, które warto rozważyć przed zakupem. Gra w wersji cyfrowej nie zajmuje miejsca na regale i nie produkuje odpadów. Natomiast gra na płycie oszczędza czas potrzebny na jej ściągnięcie i daje nam również możliwość późniejszej odsprzedaży.
Wiele z gier można zakupić w wersji cyfrowej jak i na płycie. Oba z tych wariantów mają swoje wady i zalety, które warto rozważyć przed zakupem. Gra w wersji cyfrowej nie zajmuje miejsca na regale i nie produkuje odpadów. Natomiast gra na płycie oszczędza czas potrzebny na jej ściągnięcie i daje nam również możliwość późniejszej odsprzedaży.
Gry strzelanki
Jak sama nazwa wskazuje, rozgrywka opiera się tu o strzelanie. W tego typu grach niemożliwe jest uniknięcie elementów walki i przemocy. Głównym motywem rozgrywki jest gromadzenie różnych rodzajów broni i walka z ludzkimi lub fantazyjnymi figurami. Celem gry jest unieszkodliwienie przeciwnika i przechodzenie misji bez utraty życia przez naszą postać.
Główne rodzaje:
- Gry pierwszoosobowe: Gracz strzela z własnej perspektywy
- Gry trzecioosobowe: Spoglądamy na główną postać z pewnego dystansu, np. przez ramię
Znane przykłady gier strzelanek: Fortnite, Counter-Strike, Valorant, Overwatch
Gry symulatory
W symulatorach odgrywamy realistycznie różne momenty z naszego życia. W niektórych grach możemy stworzyć od podstaw całą postać i obserwować jej dorastanie (symulatory życia), natomiast inne koncentrują się na małych wycinkach rzeczywistości (symulatory pojazdów, lotnisk, zawodów).
Znane tytuły: The Sims, Animal Crossing, Farming Simmulator, Stardew Valley, Nintendogs
Gry online
Wszystkie gry online mają jedną rzecz wspólną: wymagają stałego dostępu do internetu. W tym gatunku może występować właściwie każdy z innych rodzajów rozgrywki, od rozbudowanych strategii po gry wieloosobowe, czy strzelanki. Najczęściej rywalizujemy nie z komputerowo wygenerowaną postacią, a z realną osobą. Wyróżniamy kilka rodzajów gier online:
- Massively Multiplayer Online Game (czyli MMOGi) – gry wieloosobowe online. Tutaj bierzemy udział w rozgrywce z bardzo dużą ilością innych graczy. Wszyscy poruszają się po tym samym wirtualnym świecie i mają możliwość grać przeciwko sobie lub współpracować. Bardzo popularnym podgatunkiem jest tutaj MMORPG („Massively Multiplayer Online Role-Playing-Game“) czyli gra fabularna rozgrywana z wieloma tysiącami graczy w czasie rzeczywistym.
- Strzelanki Online: Gracze trafiają na przygotowaną platformę i walczą przeciwko sobie. Przy graniu w drużynie bardzo ważna jest wzajemna komunikacja.
- Multiplayer Online Battle Arena (MOBA): Co najmniej dwie drużyny spotykają się i walczą przeciw sobie na arenie. Celem jest zdobycie bazy przeciwnika lub pokonanie wszystkich rywali.
- Gry typu Battle-Royal: Tutaj zadaniem jest jak najdłużej przeżyć w świecie gry.
Znane przykłady gier online: League of Legends, World of Warcraft, The Elder Scrolls Online

Mechanizmy i możliwe ryzyko w poszczególnych rodzajach gier komputerowych
Rodzice małych graczy oczywiście przede wszystkim chcą zapewnić dzieciom rozrywkę dopasowaną do ich wieku. Przy poszukiwaniu odpowiedniej gry powinniście też wziąć pod uwagę takie aspekty jak: poziom skomplikowania fabuły, stopień trudności czy cechy właściwe dla danego gatunku gier.
Cechy charakterystyczne dla różnych gatunków i zalecenia
Wiele gier zręcznościowych i symulatorów często dostosowane jest do szerokiej grupy wiekowej odbiorców i nie zawierają treści szkodliwych dla dzieci. Istnieją jednak i takie gatunki, które ze względu na treści w nich zawarte jak i sposób rozgrywki dedykowane są młodzieży od 16-go roku życia lub tylko dorosłym. Do takiej grupy zalicza się większość strzelanek, ale również militarne gry strategiczne i symulatory.
Wskazówka: Największa encyklopedia gier w Polsce (gry-online.pl) pozwala sortować gry według ich gatunku oraz tego na jakiej platformie można je znaleźć. W opisie każdej gry znajduje się również jej klasyfikacja wiekowa. Dzięki temu w łatwy sposób upewnisz się, czy tytuł wybrany przez twoje dziecko jest dla niego odpowiedni.
Trudności w ocenianiu gatunków mieszanych
Nie zawsze udaje się zakwalifikować grę do jednego gatunku. W niektórych tytułach przygodowych gier akcji rozgrywka płynnie przechodzi w trzecioosobową strzelankę. Dlatego wiele tytułów z tego rodzaju jest klasyfikowanych jako PEGI 16 i PEGI 18. Podobny gatunek gry nie zawsze pokrywa się z jej grupą docelową – gry przygodowe rozgrywane w kolorowym fantastycznym świecie są właściwe dla dzieci, jednak istnieją gry przygodowe z elementami horroru i thrillera, które oczywiście przeznaczone są tylko dla dorosłych. Dlatego też poszukując gier z konkretnego gatunku lub gatunków mieszanych zwracaj szczególną uwagę na to, jakie elementy rozgrywki zawierają.
Elementy gry, które niosą ze sobą potencjalne ryzyko
Poprzez różnorodne mechanizmy i elementy rozgrywki twórcy gier chcą nam zaproponować możliwie ciekawą i długą rozrywkę. Pamiętajmy jednak o tym, że w interesie wydawnictw jest to, by gracz spędzał na nich jak najwięcej czasu i pieniędzy. Niektóre z tych mechanizmów mają szczególny wpływ zarówno na dzieci jak i dorosłych i zachęcają do częstego spędzania dużej ilości czasu na zabawie oraz dokonywaniu dodatkowych zakupów. Oto, kiedy trzeba zachować szczególną ostrożność:
- Gry wieloosobowe Online: Grupowa rozgrywka może prowadzić do wytworzenia pewnego rodzaju presji oraz do tego, że spędzamy wiele czasu na grze. Do tego dzieci mają możliwość nawiązywania kontaktów z nieznajomymi.
- Funkcje online: Przy braku odpowiednich ustawień twoje dziecko może dokonywać bez naszej wiedzy transakcji online, by kupić nowe gry.
- System nagradzania: W wielu grach sukces nie jest podyktowany umiejętnościami gracza, ale ilością czasu spędzonego nad danym tytułem. Jeśli wypełni się wiele zadań to zostaniemy nagrodzeni dodatkowymi fantami („loot“) lub punktami doświadczenia, które pomogą nam zdobyć kolejny poziom („levelować”). Niektóre gry nagradzają też za codzienne logowanie. Każdy z tych mechanizmów może sprawiać, że będziemy spędzać na grze coraz więcej czasu.
- System kupowania w grze: Niektóre funkcje w grach mogą być odblokowane tylko po dokonaniu zakupu. To jest szczególnie kuszące dla dzieci, bo pomaga im to uzyskać przewagę nad innymi graczami.
Podsumowanie
Dla dzieci i młodzieży najważniejsza jest przyjemność płynąca z grania. Rodzice natomiast kładą większy nacisk na to, by zapewnić swoim pociechom możliwie bezpieczną i rozważną formę rozrywki. Dlatego też powinnaś zasięgnąć informacji z jakimi potencjalnie problematycznymi elementami mogą spotkać się dzieci i ogranicz dostęp do niebezpiecznych tytułów. Jeśli twoja pociecha interesuje się konkretnymi gatunkami gier albo preferuje dany typ rozrywki wciąż macie szeroki wybór tytułów przyjaznych dzieciom. Do tego nie zapomnij o odpowiednich ustawieniach bezpieczeństwa dla danej platformy do gier. Dzięki tym krokom zapewnisz swojej latorośli bezpieczną i dobrą zabawę.
Źródła:
[1]https://polishgamers.com/pgr/polish-gamers-research-2019/the-demographical-profile-of-polish-gamers/ [2]https://www.gry-online.pl/newsroom/ [3]https://pegi.info/pl [4]https://www.gry-online.pl/ iStock.com/vadimguzhva iStock.com/fotostorm iStock.com/Charday Penn iStock.com/gorodenkoff
(dostęp 16.07.2020)
(16.07.2020)
(dostęp 16.07.2020)
(dostęp 16.07.2020)Źródła zdjęć