Het bevorderen van technische beroepen voor meisjes

Strategieën, praktische tips en initiatieven voor gelijke kansen in de STEM-sector

Vrouwen zijn nog steeds ondervertegenwoordigd als het om STEM-opleidingen en -beroepen gaat. Het stimuleren van technische beroepen voor meisjes kan eventuele ‘hordes’ wegnemen. Jonge vrouwen worden aangemoedigd om hun interesse in natuurwetenschappelijke- en technische thema’s te ontdekken en verder te verdiepen. Deze gids geeft weer hoe exacte vakken interessant kunnen worden gemaakt en een mogelijkheid kunnen bieden om de talenten van meisjes verder te ontwikkelen.

Waarom zijn exacte wetenschappen en technische beroepen voor meisjes belangrijk?

Vrijwel alle STEM opleidingen zijn voor iedereen vrij toegankelijk. Helaas spreken ze niet elke scholier aan. Uit talrijke studies blijkt dat het vertrouwen van meisjes in zogenoemde STEM vakken, ofwel exacte vakken en technische beroepen, in de loop van de schoolcarrière en op jeugdige leeftijd afneemt (ongeacht schoolcijfers en resultaten). De oorzaken daarvan zijn veelzijdig:

• Stereotype rolpatronen beïnvloeden het zelfbeeld op jonge leeftijd (“Wiskunde is niets voor meisjes”).

• Meisjes worden in vergelijking met jongens als minder competent of getalenteerd in bèta vakken gezien. Dat wordt zowel door ouders als leerkrachten zo opgevat, zelfs bij overeenkomstige schoolcijfers.

• Het tekort aan vrouwelijke rolmodellen maakt de identificatie met STEM-beroepen moeilijker.

• Wetenschappers en ingenieurs worden in de media (bijvoorbeeld televisie of films) maar al te vaak door mannen vertegenwoordigd.

Deze factoren hebben een meetbare invloed op de studie- en beroepskeuzes van meisjes. De bevordering van exacte wetenschappen, ofwel STEM-vakken voor meisjes, haakt precies op dit punt aan, namelijk: met mogelijkheden die niet alleen op kennisoverdracht gericht zijn, maar het zelfvertrouwen sterken en de toegang tot STEM-onderwijs makkelijker maken.

Welke voordelen bieden STEM-opleidingen en -beroepen voor meisjes?

Meisjes stimuleren om een STEM-richting, ofwel technische beroepen en exacte wetenschappen te kiezen, is een maatschappelijke en onderwijsbeleidskundige taak met grote impact. Het gaat al lang niet meer uitsluitend om gendergelijkheid voor meisjes en vrouwen. Een divers STEM-landschap gaat met grote innovaties samen. Des te belangrijker om meisjes hier vroegtijdig bij te betrekken en op lange termijn met passende formats voor STEM te enthousiasmeren.

Deze argumenten geven het bevorderen van technische vakken voor meisjes weer:

• Gelijke kansen bieden: meisjes moeten dezelfde kansen krijgen als jongens en zich in elke beroepssector kunnen ontplooien, los van stereotype rolpatronen.

• Het tekort aan geschoolde arbeidskrachten aanpakken: de vraag naar gekwalificeerde arbeidskrachten in STEM-beroepen neemt structureel toe. Zowel meisjes als vrouwen zijn momenteel ondervertegenwoordigd en vormen een belangrijke doelgroep als opvolgers in STEM-sectoren.

• Innovatiepotentieel benutten: teams die onderwerpen vanuit verschillende perspectieven zien en ervaring opdoen in verschillende domeinen, hebben betere oplossingen. Door meer meisjes voor STEM-beroepen te enthousiasmeren, worden nieuwe perspectieven en creatieve oplossingen ontwikkeld.

Tip 1: Vroegtijdig STEM-onderwijs voor meisjes

Kinderen maken al op jonge leeftijd kennis met stereotype rolpatronen (vaak al in de peuterspeelzaal en op de basisschool). Hierdoor creëren ze een beeld van dingen die ‘typisch mannelijk’ of ‘typisch vrouwelijk’ zijn. Deze opvattingen worden door speelgoed, media en alledaagse omgangsvormen versterkt − vaak in relatie tot interesses, vaardigheden en beroepen. Maatschappelijke normen vormen het zelfbeeld en de interesses van kinderen dus op zeer jonge leeftijd.

Vroegtijdig STEM-onderwijs voor meisjes vormt een belangrijke sleutel om dit effect tegen te gaan en gelijke kansen te creëren:

Speelgoedmateriaal of bèta-specifieke studieapps bieden een speelse toegang. Aangezien jongens vaak met speelgoed zoals bouwpakketten spelen, zou het type speelgoed ook voor meisjes toegankelijk moeten zijn.

Kinder- en schoolboeken zouden personages van verschillende achtergronden (geslacht, afkomst etc.) moeten hebben om stereotype opvattingen rondom technische beroepen en STEM-opleidingen te verminderen.

Leerkrachten zouden op taalgebruik kunnen focussen door vrouwen onderdeel te maken van het beroepsveld (wetenschapster i.p.v. wetenschapper of technisch leidinggevende etc.). Dat maakt vrouwen in technische beroepen zichtbaar, waardoor meisjes zich makkelijker met hen identificeren.

Tip 2: Vooroordelen wegnemen en perspectieven bieden

Exacte wetenschappen worden vaak als abstract en weinig creatief gezien. Veel meisjes vinden samenwerken, communicatie en de mogelijkheid om zinvol werk te doen belangrijke criteria als het om beroepskeuzes gaat. Meisjes voelen zich vaak tot technische thema’s aangetrokken die bepaalde maatschappelijke, milieubewuste of alledaagse vraagstukken behandelen. Subsidieprogramma’s zouden een nadruk op deze thema’s moeten leggen. De volgende benaderingen zijn bijzonder effectief:

• Toepassingsgerichte projecten: projecten die in direct verband staan met milieukwesties, gezondheidsthema’s of maatschappelijke uitdagingen.

• Interdisciplinaire benaderingen: een combinatie van bèta-thema’s met andere vakgebieden (zoals kunst, ethiek en politiek) bevordert een bredere kijk op het geheel.

• Creatief, gezamenlijk en met eigen verantwoordelijkheid werken: meisjes zouden hun eigen projecten moeten kunnen ontwikkelen en mogen omzetten.

• Mentoring-programma: kennismaking met vrouwelijke studenten of vrouwen in technische beroepen. Deze vrouwen vertellen over hun loopbaan en vormen een contactpersoon voor concrete projecten.

• Bezoekjes in de praktijk met voorbeeldfunctie: excursies naar bedrijven waarin vrouwen in technische beroepen een kijkje op de werkvloer geven.

• Rolmodellen op sociale media: films, series, podcasts of sociale media platformen die vrouwen in technische beroepen authentiek weergeven.

Meisjes oriënteren zich versterkt op personen waarmee ze zich goed kunnen identificeren. Het is dus erg belangrijk dat vrouwen in technische beroepen niet als “de uitzondering” worden gezien:

• Veel verschillende rolmodellen weergeven in plaats van één enkel persoon: diversiteit verhoogt de identificatie (bijvoorbeeld technische vrouwen in het ambacht, in de wetenschap en bij lokale start-ups).

• Authentieke bevindingen in plaats van succesverhalen: rolmodellen moeten geloofwaardig en authentiek overkomen en niet geïdealiseerd worden. Meisjes hebben voorbeelden nodig die realistisch overkomen. Zijpaden of twijfels mogen ook besproken worden, zo lang het maar duidelijk wordt hoe meisjes hun eigen weg vinden.

• Overeenkomsten benadrukken en verbinding zoeken: vrouwen in technische beroepen worden toegankelijk als ze over eigenschappen beschikken waarmee meisjes zich kunnen identificeren. Dat kunnen bijvoorbeeld hobby’s of interesses zijn, zoals creatieve bezigheden en maatschappelijke betrokkenheid, die in eerste instantie niets met STEM-beroepen te maken hebben.

Tip: meisjes zouden ook met succesvolle wetenschappelijke historici moeten kennismaken om in te zien dat vrouwen in technische beroepen of exacte wetenschappen een belangrijke rol vertegenwoordigen.

Welke subsidieprogramma’s en initiatieven voor de bevordering van bèta vakken voor meisjes zijn er?

Meisjes hebben baat bij leeromgevingen waarin ze zelf iets kunnen oppakken, iets kunnen construeren, coderen, knutselen of experimenteren. Leeromgevingen die een stimulerend effect hebben, fouten toestaan, successen zichtbaar maken en technische vaardigheden als iets alledaags beschouwen, zijn erg belangrijk. Buitenschoolse STEM-activiteitenen subsidieprogramma’s vormen een ideale mogelijkheid om technische beroepen buiten de onderwijscontext te beleven. Formats zoals Girls’ Days, codeer-workshops, technische bedrijven en projectmatige leervormen bieden een waardevolle schat aan informatie en praktijkgerichte kennis.

Daarnaast bestaan er talrijke initiatieven en projecten die technische beroepen voor meisjes aanmoedigen. “Da’s geniaal” richt zich bijvoorbeeld op jongeren tussen 10 en 14 jaar en spoort hen aan een boeiende opleiding binnen het STEM-domein te kiezen: https://dasgeniaal.be/

Daarnaast bieden provincies en regio’s ook speciale subsidies en projecten voor het stimuleren van meisjes in bèta en technologie.

Conclusie: het stimuleren van technische beroepen voor meisjes berust op veelzijdigheid en praktijkmogelijkheden

Hoe kan men meisjes enthousiast maken voor een technisch beroep of exacte wetenschappen? Meisjes beschikken vaak over evenveel talent en vaardigheden dan jongens als het om wiskundige-, natuurwetenschappelijke en technische vakken gaat. Meisjes moeten echter meer worden aangemoedigd om iets met bèta of techniek te doen en hun talenten verder te ontwikkelen. De bevordering van STEM-onderwijs en technische beroepen voor meisjes zou moeten inspelen op specifieke uitdagingen zoals stereotype rollenpatronen, ontbrekende rolmodellen en een gebrek aan zelfvertrouwen.

Vroegtijdige leerimpulsen, alledaagse projecten, clichévrije en gender gerelateerde didaktiek of rolmodellen en mentoren waarmee scholieren zich kunnen identificeren zijn van groot belang in dit proces. Succesvolle subsidieprogramma’s bieden een kijkje in de praktijk en een leeromgeving waarin meisjes natuurwetenschappen en techniek als zinvol en creatief werkgebied kunnen beschouwen. Op die manier wordt STEM voor meisjes een richting met veel toekomstperspectief.

______________________________________________

Bronnen en verdere informatie

https://www.itu.int/women-and-girls/girls-in-ict/
(Geraadpleegd op 24.09.2025)

https://dasgeniaal.be/
(Geraadpleegd op 24.09.2025)

https://www.technopolis.be/nl/bezoekers/
(Geraadpleegd op 24.09.2025)

https://sparkoh.be/nl/
(Geraadpleegd op 24.09.2025)

https://onderwijsvanmorgen.be/hoe-stimuleer-je-meisjes-om-voor-stem-te-kiezen/
(Geraadpleegd op 24.09.2025)

https://www.basf.com/be/nl/who-we-are/Group-Companies/BASF-Antwerpen/News/20221211
(Geraadpleegd op 24.09.2025)

https://www.klasse.be/thema/stem-en-mediawijsheid/
(Geraadpleegd op 24.09.2025)

https://esero.be/index.php/nl/stem-project-girls-leading-in-science/
(Geraadpleegd op 24.09.2025)

https://www.vrt.be/nl/over-ons/nieuws-over-vrt/stemhelden-jongens-en-meisjes-kunnen-de-wereld-verbeteren
(Geraadpleegd op 24.09.2025)

https://www.uantwerpen.be/nl/onderzoek/wetenschap-voor-iedereen/kinderen-en-jongeren/stem/
(Geraadpleegd op 24.09.2025)

https://elektroclubvoorleerkrachten.be/STEM-SODA
(Geraadpleegd op 24.09.2025)

Bronnen van afbeeldingen in chronologische volgorde:

Omslagfoto: MDBPIXS – stock.adobe.com
Foto 1 in de tekst: stokkete – stock.adobe.com
Foto 2 in de tekst: Monkey Business – stock.adobe.com
Foto 3 in de tekst: David L/peopleimages.com – stock.adobe.com