
Zostań harcerzem: hobby, które czyni dzieci silnymi i pewnymi siebie
Ruch harcerski oferuje dzieciom szeroki wachlarz możliwości rozwoju – czy to poprzez przygody na łonie natury, zaangażowanie w działalność charytatywną, aż po organizowanie projektów i zajęć w ramach grupy. Ale co dokładnie kryje się za tym ruchem i co czyni go tak wyjątkowym? W tym artykule odpowiadamy na najważniejsze pytania dotyczące harcerzy.
Czym jest harcerstwo? Krótki rys historyczny
Ruch skautowy został założony przez Roberta Baden-Powella w Wielkiej Brytanii w 1907 roku, aby zaoferować dzieciom i młodzieży sensowną formę spędzania wolnego czasu, która wzmocni ich osobowość i wykształci na odpowiedzialnych obywateli. Pomysł polegał na wykorzystaniu przygód na łonie natury, „nauki przez działanie” i współpracy w małych grupach w celu nauczania i utrwalania ważnych umiejętności, które są istotne nie tylko dla rozwoju osobistego, ale także dla współistnienia społecznego.
Obecnie ruch skautowy (tak często nazywani są harcerze za granicami Polski) jest aktywny na arenie międzynarodowej i zrzesza ponad 50 milionów członków na całym świecie. Jest zorganizowany w różnych stowarzyszeniach i grupach, z których niektóre opierają się na konkretnych tradycjach religijnych lub podejściach edukacyjnych.
Ruch harcerski w Polsce swój początek miał we Lwowie w 1911 roku Andrzej Małkowski przetłumaczył na polski książkę Baden-Powella „Scouting for boys” (pol. „Skauting dla chłopców”), a następnie założył pierwsze drużyny harcerskie.
Ruch harcerski w Polsce
Harcerzem jest się całe życie, jednak nawet w Polsce istnieje kilka różnych organizacji harcerskich, które różnią się od siebie zarówno ilością członków, jak i podejściem do skautingu. Niektóre mają zasięg ogólnopolski, a inne bardziej lokalny. Oto najważniejsze organizacje harcerskie w Polsce:
Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP): jest największą organizacją harcerstwa w Polsce, jej tradycje są prawie tak długie, jak historia skautingu w naszym kraju. Skierowana jest do dzieci i młodzieży wszystkich wyznań i światopoglądów oraz pochodzenia. ZHP kładzie szczególny nacisk na promowanie tolerancji, demokracji i niezależnego zachowania. Podstawą działania jest prawo harcerskie. Organizacja ta obecnie liczy około 100 tysięcy członków.
Związek Harcerstwa Rzeczpospolitej: powstał w 1989 roku i zrzesza około 15 tysięcy członków. ZHR nie jest organizacją religijną, jednak wychodzi z założenia, że podstawą harcerstwa jest wiara w Boga i wynikające z niej konsekwencje. Charakterystyczny dla ZHR jest podział drużyn według płci.
Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego „Zawisza” (Skauci Europy) ta organizacja ma swoje początki już w latach 70, jednak została oficjalnie zarejestrowana w 1990 roku. Od 2009 roku posługuje się również nazwą Skauci Europy. Swoje podejście do wychowania młodzieży opierają na 5 filarach skautingu europejskiego: rozwoju fizycznym, kształtowaniu zmysłu praktycznego, formowaniu charakteru, kształtowaniu odruchu służby oraz odkrywaniu Boga.
Royal Rangers Polska: jest częścią międzynarodowej chrześcijańskiej organizacji Royal Rangers. Jej członkowie kierują się prawem i przyrzeczeniem Royal Rangers. Celem tego stowarzyszenia jest rozwój fizyczny, psychiczny i duchowy w duchu wartości chrześcijańskich, patriotycznych i obywatelskich.
Istnieje także wiele organizacji harcerskich o bardziej lokalnym charakterze działania.
Harcerstwo i religia: czy musisz być wierzący, aby zostać skautem?
Ruch skautowy jest zasadniczo otwarty dla wszystkich dzieci i młodzieży, niezależnie od ich przynależności religijnej lub światopoglądu. W Polsce istnieją jednak różne organizacje harcerskie o różnych celach, z których niektóre są pod wpływem religii, podczas gdy inne celowo działają w sposób międzywyznaniowy lub świecki.
Początki ruchu skautowego są zakorzenione w wierze chrześcijańskiej – na przykład „Przyrzeczenie skautowe” Baden-Powella w swojej pierwotnej formie wyraźnie odnosi się do wiary w Boga. Niemniej jednak, wiele grup i stowarzyszeń harcerskich rozwinęło się i podkreśla nie tylko religijne, ale także ogólne zasady etyczne i społeczne, takie jak szacunek, pomoc, tolerancja i odpowiedzialność. W Polsce, osoby przynależące do ZHP mogą w swoim przyrzeczeniu harcerskim pominąć odwołanie do Boga. Młodzi harcerze powinni nauczyć się brać odpowiedzialność za siebie, innych ludzi i środowisko, niezależnie od ich światopoglądu. Ruch skautowy oferuje zatem odpowiednie ramy dla wszystkich dzieci, niezależnie od ich przynależności religijnej.
Związki harcerskie zazwyczaj mają jednolite mundury dla wszystkich członków, która służą jako znak identyfikacyjny i mają na celu podkreślenie, że należą do jednej grupy. W Polsce ważnym symbolem wszystkich harcerzy jest krzyż harcerski zaprojektowany przez księdza Kazimierza Lutosławskiego i wzorowany na najwyższym odznaczeniu wojskowym Orderze Virtuti Militari. Na próżno go szukać w innych organizacjach skautowych.

Jak zostać harcerzem? Cele skautingu
Od momentu powstania ruch skautowy stawia sobie za cel wspieranie młodych ludzi w ich rozwoju i towarzyszenie im na drodze do stania się odpowiedzialnymi, niezależnymi i zaangażowanymi społecznie dorosłymi. Celem ruchu harcerskiego jest wspieranie dzieci i młodzieży w angażujący i przyjemny sposób, zachęcanie ich do odkrywania swoich talentów oraz dawanie im możliwości aktywnego kształtowania swojego świata:
Rozwój osobisty: harcerze powinni rozwijać się poprzez swoje doświadczenia, biorąc na siebie odpowiedzialność i pokonując wyzwania. Głównym celem jest promowanie pewności siebie i rozwijanie umiejętności samodzielnego rozwiązywania problemów. Każde dziecko jest zachęcane do odkrywania własnych talentów i rozwijania swoich mocnych stron.
Społeczność i solidarność: współpracując z innymi dziećmi i młodzieżą, harcerze uczą się, jak ważna jest praca zespołowa, szacunek i wzajemne wsparcie. Dzieci i młodzież przyjmują różne role w grupie i uczą się, jak ważne jest, aby móc na sobie polegać. Solidarność i chęć niesienia pomocy to podstawowe wartości praktykowane w harcerstwie.
Zaangażowanie na rzecz środowiska i społeczeństwa: ważną częścią skautingu jest zaangażowanie na rzecz środowiska i społeczeństwa. Natura znajduje się w centrum wielu działań skautowych, a dzieci uczą się szanować i chronić środowisko naturalne. Tematy takie, jak zrównoważony rozwój i sprawiedliwość społeczna są również zintegrowane z pracą.
Odpowiedzialność za siebie i innych: dzieci i młodzież są zachęcani do podejmowania zadań w ramach swojej grupy i samodzielnego organizowania projektów. Niezależnie od tego, czy chodzi o pomoc w organizacji zajęć grupowych, planowanie obozu czy koordynowanie kampanii ekologicznej – harcerze wcześnie uczą się odpowiedzialności za siebie, społeczność i środowisko.
Jednym z najważniejszych międzynarodowych symboli harcerstwa jest lilijka. Jej kształt jest oparty na igle busoli, symbolizującej podążanie we właściwym kierunku. Na polskiej lilijce dodatkowo umieszczone są litery „ONC” – czyli Ojczyzna, Nauka i Cnota, które przypominają o ważnych dla harcerza wartościach.
Grupy wiekowe w harcerstwie i przewodnictwie
Harcerze są podzieleni na grupy wiekowe w ramach swojego szczepu, aby zaspokoić indywidualne potrzeby oraz umiejętności dzieci i młodzieży. Grupy wiekowe są zwykle zorganizowane podobnie we wszystkich związkach harcerskich, ale mogą się nieznacznie różnić pod względem widełek wiekowych i nazw w zależności od związku:
6-10 lat: najmłodsi członkowie są często nazywani zuchami i zuchenkami. Ta grupa wiekowa koncentruje się na nauce przez zabawę, pierwszych doświadczeniach na łonie natury i wejściu w świat skautingu. Dzieci otrzymują również znaczek zucha.
10-13 lat: kolejnym etapem jest harcerstwo. W tym wieku zajęcia stają się nieco bardziej wymagające, a dzieci uczą się bardziej praktycznych i manualnych umiejętności. Praca zespołowa i przygody na łonie natury nadal odgrywają ważną rolę, a młodzi skauci stopniowo przejmują większą odpowiedzialność w swojej grupie. Dzieci składają przysięgę harcerską i otrzymują krzyż harcerski.
14-16 lat: to harcerze starsi, tutaj nacisk kładziony jest na naukę niezależności i poczucia odpowiedzialności. Młodzi ludzie są aktywnie zaangażowani w planowanie zajęć i obozów. Pracują nad niezależnymi projektami, odkrywają przyrodę podczas dłuższych wycieczek i przeżywają przygody, podczas których często stają przed nowymi wyzwaniami. Na tym etapie wzmacnia się ich zaangażowanie w życie grupy i społeczności.
16-18 lat: najstarsi harcerze są często nazywani wędrownikami. W tej grupie wiekowej nacisk kładzie się na inicjatywę, samoorganizację i podejmowanie zadań przywódczych. Wędrownicy i wędrowniczki sami organizują wiele zajęć, planują wyprawy, przejmują role przywódcze w młodszych grupach lub angażują się w projekty społeczne. Stają się wzorem do naśladowania dla młodszych członków i aktywnie angażują się w życie swojej społeczności.

Działalność harcerska w skrócie: co robią harcerze?
Grupy harcerskie oferują szeroki wachlarz zajęć, których celem jest holistyczny rozwój dzieci i młodzieży oraz oferowanie im nowych wyzwań, z którymi nie mieliby do czynienia w codziennym życiu. Oto niektóre z typowych aktywności i przygód, których regularnie doświadczają skauci:
Podczas regularnych spotkań, tak zwanych zbiórek nacisk kładziony jest na wspólną zabawę i naukę, w zależności od wieku. Dzieci i młodzież biorą udział we wspólnych grach, pracują nad projektami rzemieślniczymi lub uczą się przydatnych umiejętności. Spotkania te wzmacniają jedność i pozwalają harcerzom wypróbować różne rzeczy w bezpiecznym środowisku.
Jednym ze znaków rozpoznawczych skautingu są obozy harcerskie i zajęcia na świeżym powietrzu. Często odbywają się one w lasach lub na odległych łąkach i oferują dzieciom możliwość przeżycia przygód z dala od codzienności. Uczą się one umiejętności harcerskich, takich jak wiązanie węzłów, rozkładanie namiotu, rozpalanie ogniska i orientacja w terenie. Te doświadczenia nie tylko ćwiczą praktyczne umiejętności, ale także wzmacniają ducha zespołu i pewność siebie.
Harcerze są aktywnie zaangażowani w ochronę przyrody i projekty społeczne. Wiele grup bierze udział w projektach środowiskowych, takich jak zbieranie śmieci w parkach, sadzenie drzew lub utrzymywanie szlaków turystycznych. Skauci organizują i wspierają również wydarzenia i dni akcji na tematy, takie jak wolontariat czy tolerancja.
Ruch skautowy jest społecznością globalną. Międzynarodowe spotkania, takie jak Światowe Jamboree Skautów, oferują możliwość poznania skautów z innych krajów. Promuje to wymianę kulturową i pomaga poszerzyć horyzonty młodych ludzi, gdy zdają sobie sprawę, że wartości skautingu są wspólne na całym świecie.
Jakie są korzyści z zostania harcerzem?
Bycie w harcerstwie to coś więcej niż tylko przygoda i zabawa na świeżym powietrzu – to wyjątkowa okazja do rozwoju osobistego. Nacisk kładziony jest na radzenie sobie z wyzwaniami w kreatywny sposób i czerpanie przyjemności z nauki. To nie tylko pomaga dzieciom zdobyć cenne umiejętności przydatne w codziennym życiu, ale także ugruntować ważne wartości, takie jak otwartość na świat, tolerancja i szacunek.
Harcerze wcześnie uczą się odpowiedzialności, podejmowania decyzji, ale także pokonywania wyzwań i współpracy. W rezultacie rozwijają silne poczucie wspólnoty, doskonalą swoje kompetencje społeczne i nabywają ważne umiejętności rozwiązywania problemów i konfliktów. Jednocześnie wzmacniana jest ich pewność siebie. Różnorodność oferowanych zajęć pozwala im również odkrywać nowe zainteresowania, swoje talenty i oczywiście nawiązywać nowe przyjaźnie.
Podsumowanie: harcerstwo uczy dzieci samodzielności i pewności siebie
Bycie harcerzem oznacza znacznie więcej niż tylko przeżywanie przygód na łonie natury. Jest to zaangażowanie pozaszkolne, które zapewnia dzieciom wszechstronne wsparcie i wywiera na nich trwały wpływ. Ruch skautowy oferuje im przestrzeń, w której mogą rozwijać swoje mocne strony, doświadczać wspólnoty i wnosić aktywny wkład w społeczeństwo.
______________________________________________
Źródła
https://zhp.pl/podstawy-wychowawcze/
(dostęp 24.10.2024)
https://zhp.pl/odkryj/misja-zhp/
(dostęp 24.10.2024)
https://www.wgl.pl/blog/czym-sie-rozni-zhp-od-zhr
(dostęp 24.10.2024)
https://zhp.pl/odkryj/historia-harcerstwa/
(dostęp 24.10.2024)
https://www.wgl.pl/blog/kto-zalozyl-i-jak-powstalo-harcerstwo-w-polsce
(dostęp 24.10.2024)
https://www.wgl.pl/blog/krzyz-harcerski-symbolika
(dostęp 24.10.2024)
https://www.wgl.pl/blog/organizacje-harcerskie-w-polsce
(dostęp 24.10.2024)
Źródła zdjęć w kolejności chronologicznej w tekście
Zdjęcie tytułowe: somchai20162516 - stock.adobe.com
1. zdjęcie w tekście: Dario Loew-Albrecht - stock.adobe.com
2. zdjęcie w tekście: Lux - stock.adobe.com
3. zdjęcie w tekście: V&P Photo Studio - stock.adobe.com