Dodatkowe zajęcia edukacyjne i ich znaczenie w rozwijaniu kompetencji w obszarze STEM
Promowanie nauczania STEM jest niezbędne w rozwijającym się społeczeństwie ukierunkowanym na nowoczesność. Postęp naukowy i technologiczny jest możliwy tylko wtedy, gdy jak najwięcej młodych ludzi jest zainspirowanych badaniami i rozwojem. Aby to osiągnąć, nauki przyrodnicze powinny być namacalne i zrozumiałe dla dzieci oraz młodzieży. Muzea nauki, uniwersytety dziecięce, a także wiele innych miejsc, w których oferowane są dodatkowe zajęcia edukacyjne umożliwiają zdobycie wiedzy praktycznej w różnych przedmiotach STEM i zachęcają do kreatywnego podejścia do nauk przyrodniczych. W tym artykule pokazujemy, jak może wyglądać edukacja pozaszkolna STEM oraz gdzie oprócz zajęć szkolnych można rozwijać kompetencje jutra. Podajemy również wskazówki, w jaki sposób nauczyciele i rodzice mogą znaleźć oferty dodatkowych zajęć edukacyjnych STEM w najbliższej okolicy oraz gdzie szukać informacji o projektach realizowanych na skalę krajową.
Muzea, parki nauki, uniwersytety dziecięce i nie tylko, czyli gdzie organizowane są zajęcia dodatkowe w obszarze STEM
Ośrodki kształcenia pozaszkolnego to instytucje edukacyjne, które oferują dzieciom i młodzieży możliwość praktycznego poznania różnych tematów poza szkołą. Klasy mogą odwiedzać tego typu placówki edukacyjne wraz ze swoimi nauczycielami w ramach zajęć szkolnych lub wycieczek. Często miejsca te są otwarte również dla osób prywatnych (np. muzea nauki). Pozaszkolne centra nauki to placówki, gdzie istnieje możliwość realizowania lub uzupełniania programu nauczania poza lekcjami w szkole. Często w tego typu ośrodkach celem jest pogłębianie i utrwalanie wiedzy teoretycznej poprzez praktyczne doświadczenia.
Popularnymi i najczęściej odwiedzanymi pozaszkolnymi miejscami do nauki w obszarach STEM są na przykład:
Muzea, parki i centra nauki: w tego typu miejscach jest możliwość przekazywania tematów naukowych i technicznych w sposób interaktywny, dostosowany do wieku dzieci i młodzieży, co nierzadko w połączeniu z elementami zabawy wykorzystuje się do lepszego zrozumienia trudnych zagadnień. Stałe wystawy bądź czasowe ekspozycje umożliwiają spędzenie czasu na odkrywaniu różnych zagadnień, wykonywaniu doświadczeń i eksperymentów.
Uniwersytety dla dzieci i uniwersytety młodzieżowe: oferują warsztaty oraz wykłady popularno-naukowe prowadzone przez naukowców z lokalnych uczelni. Ich zadaniem jest rozbudzenie u dzieci i młodzieży ciekawości przedmiotami ścisłymi oraz czasami nawet odczarowanie oporu przed nauką przedmiotów z obszaru STEM. Dzięki takim inicjatywom, jak akademie i uniwersytety młodzieżowe uczniowie mogą zapoznać się z wiedzą akademicką dostosowaną do ich aktualnych kompetencji. Często prezentowane treści wykraczają poza podstawę programową, a uczniowie liceów bądź techników mogą rozwijać dogłębniej swoje pasje i fascynacje m.in. w naukach z obszaru STEM.
Pozaszkolne zajęcia dodatkowe (m.in. w domach kultury, organizowane przez fundacje, przedsiębiorstwa): różnego rodzaje instytucje publiczne i prywatne oferują regularne zajęcia, podczas których dzieci i młodzież mogą po szkole intensywniej pracować nad konkretnymi tematami STEM i wykonywać praktyczne zadania (np. z programowania).
Pogłębianie wiedzy w obszarze STEM jest możliwe w różnych miejscach: wizyta w ogrodzie zoologicznym bądź botanicznym, a nawet spontaniczne wycieczki na łono natury pozwalają dowiedzieć się więcej o biologii, ekologii, zrównoważonym rozwoju oraz dobrostanie zwierząt.
Idea uniwersytetów dziecięcych jest stosunkowa nowa. Pierwsza tego typu inicjatywa powstała na niemieckim Uniwersytecie Eberharda Karlsa w Tybindze, gdzie wiosną 2002 w salach wykładowych poprowadzono inauguracyjne zajęcia pierwszego uniwersytetu dziecięcego w Europie. Obecnie w wielu krajach pomysł ten jest realizowany, a najmłodsi mają okazję do poznania wielu ciekawych naukowczyń i naukowców, ich badań oraz oswajają się wiedzą w różnych obszarach podczas wykładów i warsztatów organizowanych w szkołach wyższych.
Propagowanie STEM poza szkołą, czyli jaki potencjał mają dodatkowe zajęcia edukacyjne
Regularne lekcje z przedmiotów STEM są oczywiście ważną częścią szkolnych programów nauczania – rozbudzanie ciekawości i entuzjazmu do nauki w tym obszarze jest wpisane w działalność edukacyjną szkół. Ponieważ nie zawsze istnieje możliwość szczegółowego omówienie każdego tematu na lekcji lub uwzględnienia zainteresowań poszczególnych uczniów, pozaszkolne miejsca nauki są cennym uzupełnieniem edukacji STEM. Dodatkowe zajęcia tego typu niosą ze sobą między innymi następujące korzyści:
Specjalnie opracowane programy dostosowane do wieku i wiedzy podobnie wzbudzić zainteresowanie przedmiotami STEM oraz wspierać rozwój talentów.
Pozaszkolne miejsca nauki często umożliwiają zdobycie bardzo specjalistycznej i praktycznej wiedzy, która pogłębia i rozszerza teorię zdobytą na lekcjach w szkole.
Możliwość pracy nad własnymi projektami lub przeprowadzania eksperymentów zachęca dzieci i młodzież do przedmiotów STEM oraz rozbudza entuzjazm do nauki i pogłębiania wiedzy także poza szkołą.
Dzięki praktycznym zajęciom w muzeach bądź podczas zwiedzania interaktywnych wystaw w centrach nauki i innych tego typu miejscach stosunkowo łatwe jest zapoznanie dzieci i młodzieży z różnymi dziedzinami badań oraz zachęcenie ich do kreatywnego oraz swobodnego podejścia do tematów naukowych.
Oprócz zastosowania odpowiedniej do wieku metodologii zajęć, pozaszkolne centra edukacyjne mogą również wspierać kompetencje społeczne, takie jak zdolności komunikacyjne, praca w zespole czy umiejętności negocjacji.
Współpracując z innymi uczennicami i uczniami nastawionymi podobnie entuzjastycznie do technologii oraz nauk ścisłych, młodzi ludzie mogą odkrywać swoje zainteresowania, wymieniać się pomysłami z podobnie myślącymi osobami, a także ze specjalistami, dzięki czemu czerpią radość z nauki w obszarze STEM.
Podczas gdy na co dzień w szkole często brakuje czasu na zdobycie umiejętności praktycznych w przedmiotach STEM, można je zdobyć w czasie wolnym, właśnie podczas dodatkowych zajęć edukacyjnych np. na specjalnie organizowanych warsztatach. Tego typu zajęcia pomagają dzieciom i młodzieży w utrwaleniu wiedzy i praktycznym zastosowaniu treści poznanych w szkole. Ponad to podczas zajęć, gdzie na pierwszy plany wysuwają się doświadczenia i eksperymenty, łatwej jest pokonać zahamowania lub obawy związane z nauką przedmiotów ścisłych. Jeśli dzieci i młodzież mają możliwość korzystania z różnorodnych form przekazywania wiedzy z obszaru STEM, istnieje tym większe prawdopodobieństwo, że z chęcią będą też uczyły się tych przedmiotów w szkole.
Dodatkowe zajęcia edukacyjne w obszarze STEM pomagają również odkrywać talenty i zachęcać uczniów do podjęcia decyzji o dalszej drodze edukacji, np. studiowaniu w przyszłości na kierunkach z nim związanych. Jest to nie tylko korzystne dla rozwoju osobistego, ale może mieć również pozytywny wpływ na kształtowanie kariery zawodowej w dłuższej perspektywie, ponieważ popyt na wykwalifikowanych pracowników w zawodach STEM jest duży.
Dodatkowe zajęcia edukacyjne STEM poza szkołą
Zajęcia edukacyjne przeprowadzane w różnych ośrodkach i placówkach poza szkoła rozszerzają teoretyczne treści poznane podczas lekcji o praktyczne zgłębienie i utrwalenie tematu. Ponad to branie w nich udziału pokazuje także uczniom, że nauka jest procesem trwającym przez całe życie, który nie kończy się po ukończeniu szkoły. Zaletą pozaszkolnych ośrodków i placówek edukacyjnych jest również to, iż oferują interdyscyplinarne zajęcia łączące w sobie wiele przedmiotów z obszaru STEM. Nie bez znaczenia jest również forma tego typu zajęć – warsztaty, grupy projektowe, a czasami nawet wycieczki i wyjazdy badawcze. Dzięki temu uczennice i uczniowie poznają i zgłębiają wiedzę w innych sposób aniżeli w szkole, co pozwali im zbierać dodatkowe pozytywne doświadczenia edukacyjne.
Zadaniem nauczycieli, którzy chcą zapewnić uczennicom i uczniom dostęp do oferty dodatkowych zajęć edukacyjnych STEM poza szkołą, jest umiejętne skorelowanie ich z programem nauczania. Często wiąże się to dla nauczycieli z dużym wyzwaniem organizacyjnym, ale warto podjąć ten trud. Zwłaszcza, iż udział w tego typu zajęciach może nieść ze sobą wiele korzyści takich jak np.:
Dzięki ścisłej korelacji dodatkowych zajęć edukacyjnych poza szkołą z podstawą programową, uczniowie mogą ugruntować swoją wiedzę teoretyczną za pomocą nowych doświadczeń edukacyjnych.
Wycieczka do pozaszkolnego miejsca nauki powinna być jak najbardziej interaktywna i dawać uczennicom i uczniom możliwość angażowania się – w ten sposób lepiej zapamiętają oni teoretyczne treści, które poznali wcześniej.
Warto szukać miejsc prowadzących dodatkowe zajęcia edukacyjne, które mają opracowaną koncepcję pedagogiczną dostosowaną do wieku grupy docelowej i realizują określone cele edukacyjne.
Wielką zaletą jest obecność w takich miejscach edukacji pozaszkolnej edukatorów posiadających solidną wiedzę specjalistyczną i – w razie potrzeby, umiejętności w zakresie edukacji opartej na eksperymentach. Mogą oni odpowiednio angażować dzieci i młodzież oraz w najlepszy tworzyć odpowiednie do wieku warunki do nauki.
Organizowane dodatkowe zajęcia edukacyjne poza szkołą powinny być starannie przygotowane. W trakcie lekcji poprzedzających wycieczkę należy zapoznać uczennice i uczniów z tematem oraz w razie potrzeby, wyznaczyć cele nauczania. Nie można też zapominać o podsumowaniu. Na koniec wycieczki, po zajęciach lub na następnej lekcji ważne jest zapewnienie czasu do omówienia tego, czego dzieci bądź młodzież nauczyli się uczestnicząc w takich zajęciach.
Ciekawe zajęcia dodatkowe dla dzieci i młodzieży promujące STEM w czasie wolnym od nauki
Wiele miejsc, które organizuje dodatkowe zajęcia edukacyjne można odwiedzić nie tylko w ramach wycieczek szkolnych lub prac projektowych związanych z lekcjami. Także osoby prywatne mogą skorzystać w takiego typu miejscach z oferty edukacyjnej. Prym wiodą tu (interaktywne) muzea i wystawy, które nadają się idealnie na rodzinne wypady w czasie wolnym od nauki. Tu nierzadko organizowane są również specjalne warsztaty lub zajęcia projektowe, w których dzieci i młodzież biorą udział w ramach regularnych programów edukacyjnych lub w okolicznościowych wydarzeniach STEM. Poniższe wskazówki mogą być pomocne przy wyborze angażującego miejsca do uczęszczania na zajęcia w obszarze STEM w czasie wolnym:
Pozaszkolne edukacyjne zajęcia dodatkowe powinny być dobierane do indywidualnych zainteresowań i upodobań danego dziecka i nie należy ich w żadnym wypadku narzucać.
Planując udział pociechy w dodatkowych aktywnościach należy wziąć pod uwagę wszystkie hobby i zajęcia pozalekcyjne. Zachowanie należytego balansu między czasem na naukę, odrabianiem lekcji, a odpoczynkiem i relaksem jest niezwykle ważne.
Warto rozważyć udział w zajęciach, które obejmują kilka dziedzin STEM. Interdyscyplinarne projekty mogą pomóc obudzić zainteresowanie konkretnym obszarem tematycznym i odkryć talenty oraz predyspozycje do niektórych przedmiotów.
Dzieci i młodzież mająca trudności z przedmiotami STEM, może poznać na dodatkowych zajęciach edukacyjnych inne podejście do niektórych ich aspektów. Aby jednak zniwelować występujące konkretne deficyty w nauce bardziej zasadne jest uczestniczenie w indywidualnych i ukierunkowanych zajęciach wyrównawczych.
Jak i gdzie szukać dodatkowych zajęć edukacyjnych STEM?
Informacje na temat pozaszkolnych możliwości uczenia się i programów przeznaczonych specjalnie dla uczniów można znaleźć bezpośrednio na stronach internetowych muzeów, parków nauki, uniwersytetów dziecięcych i młodzieżowych, domów kultury, fundacji bądź prywatnych szkółek zajmujących się działaniami propagującymi edukację STEM.
Podsumowanie: dodatkowe zajęcia edukacyjne STEM jako uzupełnienie lekcji w szkole
Miejsca, gdzie poza szkołą oferowane są dodatkowe zajęcia edukacyjne STEM są ważne pod kątem rozwoju społeczeństwa opartego na kompetencjach przyszłości. Centra i parki nauki, uniwersytety dziecięce i młodzieżowe, interaktywne muzea, zajęcia w domach kultury oraz te organizowane przez wyspecjalizowane fundacje wspierają znacząco rozwój edukacji STEM. W decydujący sposób przyczyniają się one do rozbudzania i pogłębiania zainteresowania uczennic i uczniów przedmiotami STEM poza murami szkoły. Dlatego warto odkrywać i aktywnie wykorzystywać różne oferty dodatkowych zajęć edukacyjnych STEM, zarówno w ramach indywidualnych wycieczek, jak i organizowanych przez szkoły zajęć pozalekcyjnych.
______________________________________________
Źródła
https://www.uniwersytetdladzieci.com.pl/historia-uniwersytetow/
(dostęp: 3.10.2024)
https://www.malecharaktery.pl/artykul/zajecia-pozalekcyjne-dla-dziecka-co-moze-byc-warte-uwagi
(dostęp: 3.10.2024)
https://www.wroclaw.pl/dla-mieszkanca/zajecia-dla-dzieci-metoda-stem-chefik-wroclaw-zdjecia
(dostęp: 3.10.2024)
Źródła zdjęć w kolejności chronologicznej w tekście
Zdjęcie tytułowe: Svitlana - stock.adobe.com
1. zdjęcie w tekście: Monkey Business - stock.adobe.com
2. zdjęcie w tekście: KOTO - stock.adobe.com
3. zdjęcie w tekście: rh2010 - stock.adobe.com
