Opleiding voor personen met een beperking: een overzicht van de mogelijkheden*
Iedereen verdient een kans op een bevredigende en boeiende loopbaan, ongeacht de individuele obstakels die ze tegenkomen. In België is er daarom ondersteuning voor personen met een beperking die een opleiding willen volgen. We tonen je hoe je met een beperking succesvol een opleiding kunt vinden en informeren je over de mogelijkheden om de opleiding aan te passen aan jouw noden.
Over het algemeen kunnen beperkingen in het dagelijkse leven worden onderverdeeld in drie categorieën: fysieke beperkingen, verstandelijke beperkingen en psychische aandoeningen. Het is volledig individueel hoe sterk een handicap je belemmert bij het kiezen van een beroep. Daarom heeft het type handicap en de mate van beperking in het dagelijks leven natuurlijk een grote invloed op welke opleiding je wilt volgen en welke ondersteuning je daarbij nodig hebt.
Voorbereiding op de opleiding voor mensen met een beperking: deze ondersteuning is beschikbaar
Om een geschikte opleiding te vinden, kun je voorafgaand aan of tijdens je zoektocht naar een studie deelnemen aan verschillende programma's. Door middel van speciaal ontworpen programma's leer je jouw sterke en zwakke punten kennen en krijg je een voorproefje van diverse beroepen en bedrijven. Op die manier kun je een opleiding vinden die je interesseert en die tegemoetkomt aan jouw behoeften. Bovendien kun je alvast contacten leggen die later wellicht kunnen leiden tot een baan.
Er zijn verschillende mogelijkheden en ondersteunende maatregelen beschikbaar voor mensen met een functiebeperking die een opleiding willen volgen in België. Hier zijn enkele van de belangrijkste:
Studietoelage en financiële ondersteuning: Studenten met een functiebeperking kunnen mogelijk in aanmerking komen voor financiële ondersteuning, zoals studietoelagen en studiefinanciering. Dit kan helpen bij het dekken van studiekosten, levensonderhoud en eventuele extra kosten als gevolg van de beperking.
Aanpassingen en voorzieningen op de onderwijsinstelling: Belgische onderwijsinstellingen zijn verplicht om redelijke aanpassingen te bieden voor studenten met een functiebeperking. Dit kan onder meer inhouden dat er fysieke aanpassingen worden gedaan aan gebouwen, zoals het installeren van hellingbanen of liften en het aanbieden van alternatieve lesmaterialen voor studenten met visuele of auditieve beperkingen.
Studieadvies en begeleiding: Veel onderwijsinstellingen bieden studieadvies en begeleiding aan studenten met een functiebeperking. Dit kan variëren van academisch advies tot persoonlijke ondersteuning bij het omgaan met de uitdagingen die de beperking met zich meebrengt tijdens het studeren.
Speciale programma's en voorzieningen: Sommige onderwijsinstellingen bieden speciale programma's en voorzieningen aan voor studenten met specifieke beperkingen. Dit kan bijvoorbeeld een programma zijn voor studenten met dyslexie of een programma voor studenten met autismespectrumstoornissen.
Flexibele studieopties: Voor sommige studenten met een functiebeperking kan het nuttig zijn om gebruik te maken van flexibele studieopties, zoals deeltijd- of afstandsonderwijs. Dit kan helpen om de studie beter af te stemmen op de individuele behoeften en mogelijkheden van de student.
Samenwerking met externe instanties: Onderwijsinstellingen kunnen samenwerken met externe instanties en organisaties die gespecialiseerd zijn in het ondersteunen van mensen met een functiebeperking. Deze organisaties kunnen aanvullende diensten en ondersteuning bieden aan studenten tijdens hun studie.
Het is het beste om één tot twee jaar voordat je van school afstudeert te beginnen met het zoeken naar een leerplek. Stages tijdens de vakantie, parttimebanen bij verschillende bedrijven of bezoeken aan infodagen kunnen nuttig zijn. Loopbaanbegeleiders kunnen je ook helpen bij het vinden van de juiste leerwerkplaats.
Nadeelcompensatie en hulpmiddelen: Hoe je met een functiebeperking een reguliere baan vindt
Een reguliere leerbaan kan een optie voor je zijn als je goed gepresteerd hebt op school en een diploma hebt behaald. Dit betekent dat je een reguliere leerbaan volgt (bijvoorbeeld een duale opleiding bij een vakschool en een leerbedrijf). Tijdens je opleiding kun je echter compensatie voor achterstanden en bepaalde hulpmiddelen aanvragen. Deze zullen je helpen om de obstakels die door je beperking worden veroorzaakt te overwinnen.
Dit omvat bijvoorbeeld:
Je kunt meer tijd vragen voor de examens als je bijvoorbeeld moeite hebt met schrijven.
Je kunt om extra uitleg vragen bij examenopgaven als je bijvoorbeeld moeite hebt met luisteren.
Je kunt ook de opleidingsperiode zelf verlengen als je meer tijd nodig hebt om te studeren.
Je kunt ook speciale hulpmiddelen aanvragen. Deze omvatten: grotere lettertypes, de aanwezigheid van een vertrouwenspersoon, het gebruik van speciale apparatuur of de aanwezigheid van een vertaler in gebarentaal.
In het geval van een duale opleiding kan er ook een schoolassistent worden ingehuurd voor de lessen op de beroepsschool.
Dit alles stelt je in staat om de opleiding aan te passen aan jouw behoeften en ervoor te zorgen dat je deze succesvol afrondt.
Het is belangrijk om op tijd compensatie voor nadelen en/of hulpmiddelen aan te vragen bij de desbetreffende instantie. Doe dit ten laatste op het moment dat je je inschrijft voor het examen. Je hebt een medisch attest nodig van een specialist waarin wordt bevestigd dat je een handicap hebt en welke vorm van compensatie nodig is. Als je speciale hulpmiddelen aanvraagt, worden deze na goedkeuring betaald door de sociale dienst.
Tip: Je kunt ook verdere financiële steun aanvragen tijdens je opleiding. Een overzicht vind je in het artikel over de financiering van je opleiding.
In de publieke sector en bij grote opleidingsbedrijven krijgen sollicitanten met een beperking vaak een voorkeursbehandeling. Let daarom op deze opmerking in vacatureteksten.
Speciale opleidingen voor mensen met een beperking of leermoeilijkheden: hoe je ondanks je beperkingen aan het werk kunt gaan
Het kan natuurlijk ook zijn dat je beperkingen in het dagelijkse leven te groot zijn en je niet in staat bent om deel te nemen aan reguliere opleidingen. In dat geval zijn er specifieke vormen van opleiding die zijn ontwikkeld voor mensen met een beperking of leermoeilijkheden. Ze zijn anders gestructureerd en bieden meer ondersteuning.
Als het gaat om speciale types opleidingen voor mensen met leermoeilijkheden of beperkingen, wordt er een onderscheid gemaakt tussen opleidingen in een bedrijf en opleidingen in een opleidingscentrum. We tonen je de verschillende soorten opleidingen en leggen hun specifieke kenmerken uit.
Opleiding met een beperking in het bedrijf
Bij dit soort opleidingen leer je in een leerbedrijf. Bij de opleiding tot administratief medewerker werk je bijvoorbeeld op het kantoor van een bedrijf (bijvoorbeeld een meubelzaak). Zo doe je werkervaring op en draag je actief bij.
De opleidingsprogramma's voor mensen met een beperking of leermoeilijkheden in het bedrijf omvatten gespecialiseerde opleiding voor leerlingen en ondersteunde opleider.
In België zijn er verschillende soorten speciale opleidingen en programma's beschikbaar voor mensen met een functiebeperking. Enkele voorbeelden zijn:
Speciale onderwijsinstellingen: Er zijn instellingen die zich specifiek richten op het bieden van onderwijs aan studenten met een specifieke functiebeperking, zoals visuele, auditieve of motorische beperkingen. Deze instellingen bieden aangepaste programma's en voorzieningen om tegemoet te komen aan de behoeften van deze studenten.
Programma's voor studenten met dyslexie: Er zijn speciale programma's en ondersteunende maatregelen beschikbaar voor studenten met dyslexie, zoals extra begeleiding bij het lezen en schrijven, gebruik van speciale software en langere tentamentijd.
Programma's voor studenten met autismespectrumstoornissen (ASS): Sommige onderwijsinstellingen bieden programma's en voorzieningen speciaal ontworpen voor studenten met autismespectrumstoornissen. Dit kan onder meer inhouden dat er begeleiding en ondersteuning wordt geboden bij het omgaan met sociale interacties, organisatorische vaardigheden en studieplanning.
Studieprogramma's met aangepaste leeromgevingen: Sommige reguliere onderwijsinstellingen bieden studieprogramma's aan met aangepaste leeromgevingen voor studenten met een functiebeperking. Dit kan onder meer inhouden dat er fysieke aanpassingen worden gedaan aan gebouwen, gebruik van speciale technologieën en extra ondersteuning van docenten en begeleiders.
Integratieprogramma's: Er zijn programma's beschikbaar die gericht zijn op het bevorderen van de integratie van studenten met een functiebeperking in reguliere onderwijsomgevingen. Deze programma's bieden vaak extra ondersteuning en begeleiding aan zowel de studenten als de onderwijsinstellingen om ervoor te zorgen dat de studenten succesvol kunnen deelnemen aan het reguliere onderwijs.
Vooral als je met een geestelijke beperking of gezondheidsbeperkingen aan een stage wilt beginnen, kun je het ook in deeltijd doen. Dit betekent dat je minder uren per week naar de vakschool en het leerbedrijf gaat. Hierdoor heb je meer tijd om te herstellen en aan andere verplichtingen te voldoen. Je opleidingsperiode wordt hierdoor wel verlengd.
Hulp en begeleiding bij opleiding met een beperking
Van financiële ondersteuning tot academische begeleiding en aanpassingen in de leeromgeving, er zijn verschillende manieren waarop studenten met een functiebeperking geholpen kunnen worden om hun educatieve doelen te bereiken. Door samenwerking met onderwijsinstellingen, gespecialiseerde organisaties en overheidsinstanties kunnen studenten met een functiebeperking toegang krijgen tot de benodigde hulp en begeleiding om hun opleiding met succes af te ronden.
Een van de meeste effectieve en ondersteunende mogelijkheden zijn persoonlijke hulp en begeleiding bij het kiezen, vinden en succesvol afronden van een opleiding. Naast individuele ondersteuningsplannen vanuit onderwijsinstellingen met gedetailleerde richtlijnen, zijn er ook studieadviseurs en begeleiders die je professioneel kunnen bijstaan bij verschillende aspecten zoals, een academische planning, studievaardigheden en persoonlijke ontwikkeling. Enkele voorbeelden zijn:
Individuele ondersteuningsplannen (IOP):
Voorbeeld: Een student met een visuele beperking stelt samen met een team van specialisten, waaronder een studieadviseur, een individueel ondersteuningsplan op. Het plan omvat aanpassingen zoals braille of gesproken boeken, speciale software en extra tijd bij examens en wordt regelmatig geëvalueerd en bijgewerkt.
Studieadviseurs en begeleiders:
Voorbeeld: Een student met ADHD krijgt ondersteuning van een gespecialiseerde studieadviseur. Samen werken ze aan het stellen van academische doelen, het ontwikkelen van studievaardigheden en het omgaan met stress. De studieadviseur biedt regelmatige begeleidingssessies en werkt samen met docenten om de student te ondersteunen.
Conclusie: Mensen met leermoeilijkheden of beperkingen kunnen hun droombaan vinden met de juiste opleiding
Er zijn veel programma's en subsidies op de arbeidsmarkt die mensen met een beperking in staat stellen een geschikte opleiding te vinden. Hulpmiddelen en individuele ondersteuning zijn bedoeld om de moeilijkheden die een functiebeperking met zich mee kan brengen te compenseren. Hierdoor kunnen alle toekomstige cursisten hun sterke punten erkennen en een geschikte baan vinden.
* Deze gids vat algemene informatie over loopbaanoriëntatie en het opleidingsproces samen om het voor starters gemakkelijker te maken hun weg te vinden. Deze informatie heeft niet specifiek betrekking op opleidingsprocessen, instapmogelijkheden of functieprofielen bij C&A.
______________________________________________
Bronnen en verdere informatie
https://www.hogent.be/student/begeleiding/studeren-met-een-functiebeperking/
(geraadpleegd op 22-02-2024)
https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/studeren-met-een-functiebeperking-in-het-hoger-onderwijs
(geraadpleegd op 22-02-2024)
https://www.onderwijskiezer.be/v2/download/A5_Siho_Sidins_17-18_STUDENTEN.pdf
(geraadpleegd op 22-02-2024)
Bronnen van de afbeeldingen in chronologische volgorde
Omslagfoto: iStock.com/Carlos Duarte
Foto 1 in de tekst: iStock.com/Halfpoint
Foto 2 in de tekst: iStock.com/SeventyFour
Foto 3 in de tekst: iStock.com/jacoblund
