Zwyczaje karnawałowe oraz tradycje związane z ostatkami
Kolorowe przebrania, głośna muzyka czy nawet parady - wiele krajów na świecie ma swoje sposoby na świętowanie karnawału. Zwyczaj ten przyjął się także w Polsce. W tym artykule przyglądamy się zarówno rodzimym, jak i światowym tradycjom karnawałowym. Dodatkowo przedstawiamy nasze pomysły na kostiumy, dekoracje i maski karnawałowe.
Tradycje karnawałowe
Karnawał to czas przed postem, ostatni moment na harce i jedzenie potraw niepostnych. Zapiski o czasie rozpusty sięgają nawet starożytnej Grecji, gdzie świętowano Dionizje i wyprawiano huczne zabawy na cześć boga wina – Dionizosa. Podczas karnawału przygotowujemy się do Wielkiego Postu, ostatni raz świętując i popuszczając pasa. Dlatego też według tradycji, w czasie karnawałowych zabaw, spożywane są takie potrawy jak mięso, słodycze, tłuszcz, które zakazane są krótko przed Wielkanocą. Karnawał kończą w naszej tradycji Ostatki, we Francji i Włoszech nazywane Mardi gras lub Martedi grasso (lub także „Tłusty wtorek”).
Świętowanie karnawału znane jest przede wszystkim w tradycji katolickiej i często sięga wiele wieków wstecz. Pierwsze wzmianki o paradach i zabawach karnawałowych pojawiały się już w XII wieku. Do Polski zwyczaj ten przywędrował najpewniej z zachodu i chętnie został podjęty około XVII wieku, zarówno przez szlachtę, jak i chłopów. Wtedy nazywano ten okres „zapustami“ lub „mięsopustem“. Nazwa ta nawiązuje do zaczynania postu.
Kiedy zaczyna się karnawał? Polskie tradycje karnawałowe i ostatkowe
Według tradycji karnawał zaczyna się 6 stycznia, wraz ze świętem Trzech Króli. Dniami tradycyjnie zamykającymi karnawał jest Tłusty Czwartek, Ostatki oraz następująca po nich Środa Popielcowa.
Polskie zwyczaje karnawałowe – jak świętowano dawniej
Do jednych z najbardziej znanych zwyczajów karnawałowych należy kulig. Tradycja ta była głównie praktykowana przez szlachtę, której członkowie umilając sobie długie zimowe popołudnia w wielkich saniach zaprzęgniętych w konie jeździli od dworku do dworku biorąc udział w hucznych ucztach. Niektóre kuligi potrafiły trwać nawet kilka dni!
Mieszczanie i chłopi najczęściej w tym czasie urządzali zabawy na świeżym powietrzu oraz kolorowe parady. Czasami zakładano także maski karnawałowe, żeby zachować anonimowość i by każdy mógł się dobrze bawić niezależnie od statusy społecznego.
__________
Czy wiesz, że...
Słowo karnawał najprawdopodobniej pochodzi z łacińskich słów „carne levare“, co oznacza tyle co „mięso żegnaj”, dlatego też dawna polska nazwa karnawału to mięsopust.
__________
Tłusty Czwartek i Ostatki
Zgodnie z tradycją Tłusty Czwartek i Ostatki zamykają w Polsce czas karnawału. To właśnie w weekend znajdujący się pomiędzy tymi dwoma dniami przypada najwięcej zabaw karnawałowych. W Tłusty Czwartek według zwyczaju objadamy się pączkami ze smakowitym nadzieniem. Cukiernicy w naszym kraju przygotowują ich nawet 7 tysięcy ton rocznie. W weekend po Tłustym Czwartku często organizowane są bale przebierańców.
Zwyczaje ostatkowe
Dawniej nazywano tak ostatnie dni zapustów, czyli karnawału, poczynając od Tłustego Czwartku, aż po wtorek poprzedzający Środę Popielcową (obecnie nazywany Ostatkami). Jedną z tradycji ostatkowych są „maszkary zapustne“ – czyli hałasujący przebierańcy, którzy swoim zachowaniem mieli za zadanie przepędzić zimę i przywołać wiosnę. Odwiedzali oni w przebraniu okoliczne domy śpiewając i mówiąc wierszyki, prosząc w zamian o podarunek. Dawniej najczęstszymi przebraniami były: Niedźwiedź, Baba, Dziad, Diabeł, Cygan, Żyd oraz Turoń – tego ostatniego nie mogło zabraknąć w żadnym pochodzie ostatkowym, gdyż symbolizuje on siłę zdrowie oraz energię. Do stworzenia przebrań używano skór zwierzęcych, masek i ubrań codziennych.
Obecnie w Ostatki, czyli ostatni wtorek karnawału chętnie jemy faworki (nazywane czasem chrustami) popijając je smakowitą grzanką czekoladową. Dzieci natomiast często chodzą po domach śpiewając piosenki i domagając się słodyczy.
Oto jeden z popularniejszych wierszyków na ostatki:
„Przyszliśmy tu na Ostatki
Nie ma ojca ani matki,
Trzeba dzieci poratować
Chleba z masłem posmarować.“
Jak na świecie obchodzi się karnawał?
Nie tylko w Polsce hucznie obchodzimy karnawał, także inne kraje mają swoje tradycje karnawałowe. U naszych zachodnich sąsiadów w regionie Nadrenii bardzo popularne są pochody karnawałowe. Najsłynniejsze z nich odbywają się w Düsseldorfie, Kolonii i Mainz, niektóre z nich są nawet transmitowane w telewizji.
Także wiele innych krajów ma swoje nie mniej kolorowe zwyczaje. Oto kilka innych przykładów tradycji karnawałowych w Europie i na świecie:
Jednym ze słynniejszych karnawałów jest ten odbywający się w Wenecji. Praktycznie każdy zna charakterystyczne maski, gondole z uczestnikami i tysiące widzów z całego świata oglądających ten kolorowy spektakl.
Nieco mniej znany, ale bardzo kolorowy jest karnawał w Nicei. To największa zabawa w całej Francji i trwa nawet dwa tygodnie. Charakterystycznym elementem tego karnawału jest niemal przesadnie udekorowany kwiatami pojazd, który zawsze rozpoczyna całą paradę.
Nie ma chyba osoby, która nie kojarzyłaby karnawału w Rio de Janeiro. Ten jedyny w swoim rodzaju spektakl to czysta radość i rozpusta. Jego największą atrakcją jest rywalizacja szkół samby, podczas której tancerki i tancerze w kolorowych kostiumach konkurują o tytuł królowej i króla karnawału.
Ogrom gości z całego świata przyciąga także Mardi-Gras w Nowym Orleanie. Kolorowe pochody, przyozdobione wozy na paradzie, bale maskowe i różnego rodzaju zabawy sprawiają, że całe miasto zamienia się w jedną wielką imprezę.
__________
Pamiętaj, że...
Wiele zabaw karnawałowych produkuje dużo śmieci – można jednak na wiele sposobów ograniczyć ich ilość. Zaliczają się do nich przykładowo: biodegradowalne konfetti i serpentyny czy słodycze pochodzące ze zrównoważonego handlu. Kostiumy możesz wyczarować ze starych ubrań , do których dobierzesz odpowiednie akcesoria. Być może uda ci się skorzystać z kilku naszych wskazówek już w czasie tegorocznej zabawy karnawałowej
__________
Stroje karnawałowe – przebrania last minute
W czasie karnawału łatwo się natknąć na ulicy na kogoś w kolorowym przebraniu. Po to, by dobrze się bawić nie zawsze potrzeba najbardziej skomplikowanego i drogiego kostiumu. Kiedy poszukujesz szybkiego przebrania, możesz w kilka sekund za pomocą codziennych ubrań i odrobiny kreatywności wyczarować prawdziwe kostiumowe perełki. W tym artykule przedstawiamy cztery pomysły na stroje karnawałowe na ostatnią chwilę, które z łatwością wykonasz z ubrań posiadanych już w swojej szafie.
Przebrania karnawałowe dla dzieci na ostatnią chwilę
W przedszkolu jutro odbywa się bal przebierańców, a twoja pociecha dopiero teraz ci o tym powiedziała? Nie ma powodów do paniki, wiele uroczych i zabawnych kostiumów dla dziecka wyczarujesz w oka mgnieniu z ubrań, które masz już pod ręką. Przedstawiamy cztery pomysły na strój na karnawał dla dziecka DIY – z łatwością wykonasz je także bez pomocy maszyny na szycia. Gwarantujemy, że twoja pociecha będzie zadowolona.
Dekoracje karnawałowe do zrobienia razem z dziećmi
Kolorowe konfetti, papierowe czapeczki i girlandy – kreatywność podczas tworzenia dekoracji karnawałowych nie zna granic. Najważniejsze, żeby wszystko było wesołe i kolorowe. Czas karnawału to znakomita okazja na prace plastyczne, które bez trudu wykonasz ze swoimi maluchami. W tym artykule zebraliśmy kilka pomysłów na łatwe a zarazem efektowne ozdoby karnawałowe, jakie możesz wykonać razem ze swoimi dziećmi.
Jak zrobić maskę karnawałową – porady i wskazówki
Już sama maska karnawałowa może zmienić zwykłe ubranie w kostium. Samodzielnie wykonane maski, dają ci wiele możliwości dobrania do nich stroju, niezależnie od tego czy pragniesz przebrać się za motyla czy za superbohatera. W tym artykule pokazujemy, jak samodzielnie zrobić łatwe maski karnawałowe z papierowych talerzyków lub kartonu. Dodatkowo, żeby ułatwić ci pracę przygotowaliśmy PDFa wraz z wzorami różnych masek do pobrania. Teraz już nic nie stoi ci na przeszkodzie w wyruszeniu na bal przebierańców.
__________
Wskazówka:
Samodzielnie wykonane maski karnawałowe mogą być dobrym kompromisem dla dzieci, które nie lubią przebieranek i wyszukanych kostiumów, ale mimo wszystko pragną wziąć udział w balu przebierańców. Pamiętaj o tym, że to normalne, że czasem twoja pociecha nie ma ochoty się przebrać lub pomalować, trzeba wtedy to uszanować i nie zmuszać jej do tego.
__________
______________________________________________
Źródła i dalsze informacje
https://kobietamag.pl/karnawal-w-polsce/
(dostęp 05.10.2022)
https://soultravel.pl/kultura/tradycje-i-wierzenia/karnawal-na-swiecie-poznaj-wyjatkowe-tradycje-i-zwyczaje-karnawalowe/#Karnawal_w_Polsce_-_skad_sie_wzial_i_kiedy_sie_zaczyna
(dostęp 05.10.2022)
https://miastodzieci.pl/czytelnia/karnawal-na-ludowo/
(dostęp 05.10.2022)
https://horyzonty.info/karnawalowe-zwyczaje-w-polsce-i-na-swiecie
(dostęp 05.10.2022)
https://mamotoja.pl/rodzina/swieta-i-uroczystosci/ostatki-co-to-jest-kiedy-przypada-zwyczaje-33381-r1/
(dostęp 05.10.2022)
https://www.rmf24.pl/ciekawostki/news-tlusty-czwartek-w-liczbach-ile-paczkow-zjedza-polacy,nId,4336147#crp_state=1
(dostęp 05.10.2022)
Źródła zdjęć
iStock.com/wundervisuals
iStock.com/Jules_Kitano
iStock.com/1Tomm
iStock.com/svetikd
iStock.com/FamVeld
iStock.com/Anastasiia Boriagina
