Nauka czytania przez zabawę i wprowadzenie liter w przedszkolu

Nauka czytania i pisania to ważny krok milowy w rozwoju dziecka. W okresie przedszkolnym maluchy nabywają gotowości do rozwijania tych obu kluczowych kompetencji, a zadaniem nauczycieli, rodziców i opiekunów jest wspierać zainteresowanie szkrabów nauką czytania przez zabawę i umożliwić im pierwsze próby w czytaniu. Maluchy z zaciekawieniem poznają swoje otoczenie i często spontanicznie interesują się literami i symbolami. Około 5-6 roku życia kończy się u dzieci rozwój mowy i zdobywają one świadomość fonologiczną. Jest to zdolność do rozpoznawania głosek, wyczucia rytmu mowy a także rozróżniania słów od sylab, łącznie z ich rymowaniem. Gdy już się ona wykształci, można przystąpić do rozwoju kompetencji czytelniczych. Pokazujemy kilka łatwych ćwiczeń i zabaw, które pomogą przedszkolakowi osiągnąć gotowość do nauki czytania.

Dlaczego należy wspierać naukę czytania przez zabawę?

Częste obcowanie ze słowem czytanym oraz wspieranie czytelnictwa we wczesnym dzieciństwie jest ważnym elementem rozwoju językowego i poznawczego dzieci. To w wieku przedszkolnym dzieci nabierają umiejętności językowych, coraz lepiej się komunikują oraz osiągają gotowość do nauki czytania i pisania. Maluchy, które mają kontakt z książkami i słowem pisanym we wczesnym wieku, lepiej rozumieją język, mają większy zasób słownictwa oraz lepsze wyczucie językowe. Umiejętności te ułatwiają im edukację wczesnoszkolną i zrozumienie bardziej złożonych treści nauczania w późniejszym czasie.

W przypadku nauki czytania na etapie edukacji przedszkolnej ważne jest, aby podążać za rozwojem dziecka. Jeżeli maluch w sposób naturalny jest zainteresowany zabawami, które prowadzą do czytania bądź nawet pisania, nie należy tego ignorować, a umiejętnie wspierać. W okresie przedszkolnym ważnymi elementami, które służą wspieraniu nauki czytania są:

• Czytanie na głos: regularne czytanie na głos budzi zainteresowanie książkami, wspiera rozwój języka, poszerza słownictwo i wzmacnia świadomość fonologiczną.

• Wizyty w bibliotece: odwiedzanie biblioteki daje dzieciom dostęp do wyboru różnych książek, które wzbudzają w nich ciekawość czytania. Wiele tego typu placówek oferuje również regularne zajęcia i spotkania dla małych moli książkowych oraz tych, którzy chcą nimi zostać.

• Zróżnicowany wybór książek: maluchy powinny mieć możliwość korzystania z szerokiego wyboru książek, które odpowiadają ich poziomowi rozwoju i zainteresowaniom.

• Gry i zabawy językowe: wspólne śpiewanie, rymowanie i opowiadanie historii sprzyjają rozwojowi języka.

Zabawy językowe dla dzieci: wprowadzenie liter w przedszkolu i poznawanie sylab

Zgodnie z podstawą programową edukacji przedszkolnej dziecko przygotowuje się w przedszkolu do nauki czytania i pisania oraz uczestniczy w procesie alfabetyzacji. Zanim maluch nauczy się czytać, musi najpierw poznać głoski i litery. To w przedszkolu maluch powinien poprzez zabawę poznać alfabet liter drukowanych. Starsze przedszkolaki często samoistnie już pytają o różne litery. Dlatego też istotne jest to, żeby zaspokoić ich naturalną ciekawość oraz rozwijać zainteresowanie czytaniem m.in. za pomocą zabaw językowych. Oto 4 propozycje gier rozwijających językowo i przygotowujących do nauki czytania, w które mogą z dziećmi bawić się także rodzicie i opiekunowie:

Zabawy językowe w przedszkolu – propozycja 1: „Zgadnij, co widzę”

„Zgadnij, co widzę“ to jedna z najbardziej popularnych gier pomagająca w nauce liter.Łączy nazwę przedmiotu z literą, na którą się zaczyna. Po powiedzeniu słów: „Widzę coś, co zaczyna się na literkę N“ dziecko, by znaleźć przedmiot, musi połączyć pierwszą głoskę ze słowem, w jakim się znajduje.

Zabawy językowe w przedszkolu – propozycja 2: „Pociąg z głoskami”

Ta zabawa polega na wymyślaniu wyrazów na ostatnią literę rozpoczynającego słowa. Jeśli więc pierwszym słowem będzie „kot”, to kolejne musi zaczynać się na literkę „T” i tak dalej, w ten sposób tworząc pociąg z głoskami. Skusi ten, kto nie będzie umiał wymyślić następnego wyrazu lub powtórzy użyte już słówko.

Zabawy językowe w przedszkolu – propozycja 4: „Memory do nauki liter”

Ulubiona gra małych i dużych przedszkolaków, tzw. memory, może mieć także zastosowanie edukacyjne. Oto kilka sposobów na wykorzystanie tej zabawy:

Wariant 1 – połącz w pary:

Przygotuj karty z parami i rozłóż je rysunkami do dołu. Jako pary mogą służyć wielkie i małe literki lub litera i obrazek z przedmiotem zaczynającym się na nią. Twoje dziecko równocześnie odkrywa po dwie karty i próbuje znaleźć odpowiednie pary.

Wariant 2 – rozpoznaj przedmioty:

Wybierz kilka przedmiotów i połóż je na stole. Przedszkolak ma kilka chwil, by się z nimi zapoznać i je zapamiętać. Następnie przykryjcie je obrusem lub chustą. Teraz maluch ma za zadanie opisać rzeczy leżące na stole. Jednak może zrobić to tylko za pomocą słów na literę bądź głoskę, wybraną przez ciebie. Przykładowo wybierasz literę „S“ oraz słowo „pudełko”, jako poprawne odpowiedzi będą punktowane np. „stare pudełko“ lub „szare pudełko”.

Przygotowanie do nauki czytania w przedszkolu – rozróżnianie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych

W języku polskim niektóre głoski i litery sprawiają dzieciom więcej trudności niż inne. Szczególnie kłopotliwe bywa odróżnienie głosek dźwięcznych od bezdźwięcznych. Do głosek dźwięcznych zaliczamy wszystkie samogłoski oraz następujące spółgłoski: b, d, g, w, z, ź, ż, r, l, ł, m, n, ń, j, dz, dź, dż. Natomiast głoski bezdźwięczne to: p, t, k, f, s, ś, sz, c, ć, cz, h/ch. Dźwięczność głoski jest zależna od ułożenia więzadeł (strun) głosowych w krtani. Gdy są one zbliżone do siebie, zamykają one dostęp do płuc, a wydawany dźwięk wprawia je w drganie – w ten sposób artykułowana jest głoska dźwięczna. Głoski bezdźwięczne przepływają swobodnie przez otwarte więzadła głosowe. W celu nauczenia dzieci, która głoska jest dźwięczna, a która bezdźwięczna najłatwiej jest przyłożyć palec do szyi w okolicy krtani podczas ich wypowiadania. Dziecko czując drgania łatwiej rozpozna różnice.

Łatwo można również zauważyć, że większość głosek bezdźwięcznych mają swoje dźwięczne odpowiedniki: b-p, d-t, dz-c, dź-ć, dż-cz, g-k, w-f, z-s, ź-ś, ż-sz. Warto wtedy poćwiczyć z dzieckiem wymowę podobnych słów je zawierających jak: bąk i pąk oraz odpowiednio je zobrazować za pomocą malunków.

Śpiew jest niezwykle pomocny w nauce różnic między samogłoskami a spółgłoskami. Samogłoski można bez problemu zaśpiewać, natomiast nie da się zaśpiewać (samodzielnie występujących) spółgłosek.

Dobrym pomysłem będzie także wprowadzenie dzieci w świat dźwiękonaśladownictwa i ćwiczenie z nimi odgłosów zwierzątek i pojazdów. Najbardziej klasyczną grą będzie tutaj zgadywanie po dźwięku, co wydaje taki odgłos lub na odwrót poproszenie dziecka o zaprezentowanie np. jak jedzie samochód („brum brum”). Dobrą opcją jest także zapoznawanie dzieci z onomatopejami – tutaj rewelacyjnie sprawdzi się wiersz Juliana Tuwima „Lokomotywa”.

Najbardziej popularną grą ułatwiającą poznawanie sylab jest klaskanie. Wystarczy wybrać dowolne słowo. Na początek zaczynamy do tych dwusylabowych, by później stopniowo zwiększać stopień trudności. Teraz należy wypowiedzieć to słowo i klasnąć razem z dzieckiem po każdej sylabie. Zamiast klaskania można wymyślić inna zabawę, jak rzucanie piłką czy podskoki.

Warto jest rozpocząć naukę od tzw. sylab otwartych typu: „ma“, „mo“, „po“, „la“, „ta“ itp., a następnie powolnego łączenia ich w słowa i dopiero wtedy przejść do sylab zamkniętych, jak: „myk“, „nas“. Dzięki temu przedszkolak spokojnie pozna sylaby i nauczy się budować z nich słowa, a także rozpoznawać i rozumieć je w tekście.

Wspieranie rozwoju świadomości językowej i poznawanie znaczenia słów za pomocą piosenek i rymowanek

Kolejnym krokiem w nauce czytania jest rozpoznawanie znaczenia słów. Sens danego wyrazu można pokazać dziecku za pomocą kart z kolorowymi rysunkami. Najlepiej jest kierować się zainteresowaniami maluchów. Jeśli w danym momencie twoje dziecko ma hopla na punkcie zwierzątek, to warto przygotować karty, gdzie na jednej będzie narysowane dane zwierzę, a na drugiej napisana jego nazwa. Następnie mieszamy karty i prosimy pociechę o przyporządkowanie nazw do malunków.

Jeśli chcemy, by dziecko lepiej rozpoznawało słowa, to można spróbować rymowanek. Nie potrzebujemy tu żadnych dodatkowych materiałów. Zaczyna osoba dorosła wybierając jedno słowo, a maluch musi znaleźć inne, które się z nim rymuje. Następnie się zmieniacie. Bawcie się tak długo, aż wyczerpiecie wszystkie rymy.

Dodatkowo istnieje cała masa rymowanek, które powinno znać każde dziecko, oto kilka najpopularniejszych:

Siała baba mak
Siała baba mak,
Nie wiedziała jak,
A dziad wiedział,
Nie powiedział,
A to było tak!

Tu sroczka kaszkę warzyła
Tu sroczka kaszkę warzyła,
Swoje dzieci karmiła:
Temu dała w garnuszeczku,
Temu dała w rondeleczku,
Temu dała na miseczce,
Temu dała na łyżeczce,
A temu nic nie dała,
Tylko frrr….. poleciała.

Lata osa
Lata osa koło nosa,
Lata mucha koło ucha,
Lata pszczoła koło czoła,
Lecą ważki koło paszki,
Lata bąk koło rąk,
Chodzą mrówki koło główki.

Podsumowanie: nauka czytania przez zabawę to łagodne i naturalne wprowadzenie do świata liter

Zanim dzieci zaczną czytać, muszą nauczyć się rozróżniać głoski i litery, a także poznać znaczenie słów. Wszystko to można osiągnąć za pomocą ćwiczeń rozwijających zdolności czytelnicze i językowe. Także starsze dzieci mogą za pomocą zabawy nauczyć się czytać. Często nie potrzeba do tego wielu materiałów, a przedstawione przez nas gry i zabawy językowe łatwo da się wprowadzić do życia codziennego. W ten sposób uda się dobrze przygotować malucha do nauki czytania!

______________________________________________

Źródła

https://www.ore.edu.pl/wp-content/uploads/2017/05/wychowanie-przedszkolne-i-edukacja-wczesnoszkolna.-pp-z-komentarzem.pdf
(dostęp 3.06.2024)

https://monitorprzedszkola.pl/artykul/nauka-czytania-nowe-zadanie-przedszkola
(dostęp 3.06.2024)

https://www.alfasynapsis.pl/wady-wymowy-a-nauka-czytania-i-pisania/
(dostęp 3.06.2024)

https://www.ore.edu.pl/images/files/6latek/3.pdf
(dostęp 3.06.2024)

https://www.mjakmama24.pl/edukacja/pomoc-w-nauce/czym-sa-gloski-dzwieczne-i-bezdzwieczne-jak-je-odroznic-aa-Nm12-u4d7-8S7G.html
(dostęp 3.06.2024)

https://www.nebule.pl/logopedia-w-domu/
(dostęp 3.06.2024)

https://www.fundacjameritum.com/blog/jak-wady-wymowy-wplywaja-na-nauke-czytania-i-pisania
(dostęp 3.06.2024)

Źródła zdjęć w kolejności chronologicznej w tekście

Zdjęcie tytułowe: iStock.com/FatCamera
1. zdjęcie w tekście: iStock.com/Liderina
2. zdjęcie w tekście: iStock.com/ilmoro100
3. zdjęcie w tekście: iStock.com/nilimage