
Pierwsze tygodnie w placówce: jak pomóc dziecku w adaptacji do przedszkola lub żłobka?
Decyzja o zapisaniu pociechy do placówki to moment zwrotny w życiu całej rodziny. Dla malucha pójście do żłobka lub przedszkola wiąże się z pierwszym rozstaniem z najbliższymi, a także całą masą nowych, ekscytujących doświadczeń. Z kolei dla was, rodziców, wsparcie w opiece nad szkrabem uwalnia sporą część zasobów, co sprawia, że zazwyczaj jedno z was decyduje się na powrót do pracy. Nie ma w tym więc nic dziwnego, że w okresie adaptacji w żłobku lub przedszkolu wiele zmian nakłada się na siebie i z początku możesz czuć, że tracisz grunt pod nogami. Zwolnij nieco obroty, zaufaj sobie, swojemu dziecku i personelowi placówki. Wychowawcy mają ogromne doświadczenie w pracy z maluchami i z pewnością nieraz zaskoczą cię kreatywnością rozwiązań. W naszym artykule opisujemy pokrótce modele adaptacji, z którymi najczęściej możesz spotkać się w polskich placówkach. Podpowiadamy też, co możesz zrobić, by ułatwić dziecku oswojenie się z nową sytuacją.
Dlaczego okres adaptacji w przedszkolu lub żłobku jest ważny?
Pierwsze dni i tygodnie w placówce mogą być dość stresujące. Jest to zarazem kluczowy czas dla budowania dobrej relacji między dzieckiem, wychowawcami i rodzicem. Wiele maluchów - szczególnie tych które idą do żłobka, ma za sobą raczej nikłe doświadczenia rozłąki z najbliższymi. Sprawy nie ułatwiają też podświadome obawy i lęki samych rodziców. Wszystko to może złożyć się na dość wybuchową mieszankę emocji. Jak temu zaradzić? Przede wszystkim zaakceptować to, że nadchodzą zmiany, a każda z nich do zaistnienia potrzebuje czasu.
Adaptacja w przedszkolu lub żłobku właśnie do tego służy. Dzięki niej możecie wspólnie zwolnić i spokojnie przyjrzeć się nowej sytuacji. W tym okresie przejściowym twoja pociecha krok po kroku, we własnym tempie, odkrywa otoczenie, poznaje opiekunów i rówieśników, bierze udział w zabawach i codziennych rytuałach, słowem: przyzwyczaja się do placówki i wszystkiego, co z nią związane. Z kolei ty wspierasz ją emocjonalnie i dajesz jej poczucie bezpieczeństwa, tak potrzebne do podjęcia nowych wyzwań.
Celem stopniowej adaptacji w żłobku, jest to, by dziecko pod pieczą wychowawców czuło się dobrze również wtedy, gdy rodzica nie ma już na horyzoncie. Dopiero maluch, którego potrzeba bezpieczeństwa została zaspokojona, może w pełni uczestniczyć w przedszkolnym życiu: bawić się, śpiewać, rysować, nawiązywać pierwsze przyjaźnie i korzystać z dobrodziejstw wczesnej edukacji. Z kolei ty, wiedząc, że latorośl jest w dobrych rękach, z czystym sumieniem poświęcisz się pracy lub innym obowiązkom.
Zanim dziecko przekroczy progi placówki, porozmawiaj z wychowawcami i zapytaj, jak wygląda adaptacja w żłobku lub przedszkolu oraz co możesz zrobić, by pomóc maluchowi. Opiekunowie z pewnością podzielą się doświadczeniem i dadzą ci kilka sprawdzonych wskazówek.
Jak przebiega proces adaptacji w placówkach? Dwa popularne modele adaptacji
Każde dziecko to małe indywiduum, z własną osobowością, doświadczeniami i preferencjami. Stąd trudno jest przewidzieć, jak konkretny szkrab odnajdzie się w nowej sytuacji i poradzi sobie np. podczas pierwszej próby rozłąki. Wychowawcy często powtarzają, że nie istnieje uniwersalny przepis na udaną adaptację. Mimo to, badania i doświadczenia pedagogów zebrane na przestrzeni lat przyczyniły się do powstania dwóch przydatnych modeli przyzwyczajania dzieci do opieki instytucjonalnej. Większość polskich placówek stosuje jeden z nich, choć nie zawsze funkcjonują one pod poniższymi nazwami.
Berliński model adaptacji: przebieg i zalety
Wywodzący się zza miedzy schemat łagodnej adaptacji ma najdłuższą historię i wielu zwolenników. Do jego zalet należy zaliczyć przejrzystą strukturę. Po wstępnej rozmowie zapoznawczej, następują cztery odrębne fazy adaptacji, dzięki którym rodzice dość łatwo mogą zorientować się w całym procesie:
Faza 1: towarzyszysz dziecku podczas wizyt w placówce. Stopniowo poznajecie wychowawców, grupę i obowiązujące zasady. Początkowo przebywacie na miejscu krótko, z każdym dniem przedłużając pobyt np. o dodatkową godzinę. Na tym etapie zaleca się, by rodzic pozostawał na drugim planie i zachęcał dziecko do jak największej autonomii. Twoja rola to przede wszystkim zapewnienie „bezpiecznej bazy“.
Faza 2: po kilku dniach naturalnego oswajania się z nowym środowiskiem następuje pierwsza próba rozstania. W berlińskim modelu adaptacji następuje ona zazwyczaj po przyprowadzeniu dziecka do żłobka lub przedszkola i pożegnaniu. Twoja pociecha na ok. 30 minut pozostaje pod opieką wychowawców, a ty w tym czasie udajesz się do specjalnie wyznaczonego pomieszczenia na terenie placówki. Opiekunowie czujnie obserwują malucha i sprawdzają, jak radzi sobie z rozłąką. Jeśli są w stanie go szybko pocieszyć i sprawić, by odzyskał dobry humor, macie już z górki. W przypadku bardziej wrażliwych dzieci, dojście do tego momentu może potrwać nieco dłużej.
Faza 3: to moment stabilizacji i pogłębiania zaufania. Wychowawcy stopniowo przejmują coraz więcej czynności opiekuńczych. W żłobku będą nimi m.in. przewijanie, karmienie i ubieranie. Czas rozłąk staje się coraz dłuższy, a dziecko znosi go coraz lepiej.
Faza 4: etap końcowy następuje, gdy maluch jest w stanie zostać sam w placówce przez kilka godzin. Od czas do czasu przy porannym pożegnaniu wciąż mogą pojawić się łzy i protesty, które jednak szybko mijają i ustępują miejsca radosnej zabawie.
Berliński model adaptacji bazuje na bliskiej obserwacji emocji i potrzeb dziecka. Niezwykle ważne jest tu dostosowanie całego procesu do potrzeb dziecka i zapewnienie mu poczucia bezpieczeństwa.

Adaptacja metodą Reggio Emilia: przebieg i zalety
Schemat adaptacji do przedszkola, bazujący na pedagogice Reggio Emilia, nazywany jest też czasami modelem monachijskim, bo to właśnie w tamtejszych instytucjach został w pełni rozwinięty i wypróbowany. W centrum jego filozofii znajduje się przekonanie, że dziecko może, a wręcz powinno współtworzyć życie codzienne w placówce. Duży nacisk kładzie się tu na powolne przyzwyczajenie malucha do opiekunów i budowanie relacji opartej na zaufaniu. Po przygotowaniu pociechy w domu i wstępnym ustaleniu szczegółów, przejdziecie wspólnie przez trzy etapy adaptacji:
Faza zapoznania: podczas pierwszych dni w żłobku czy przedszkolu poznajesz nowe środowisko razem z dzieckiem. Uczestniczycie razem w zabawach, posiłkach i różnych aktywnościach. Aktywnie wspierasz malucha podczas nawiązywania relacji z opiekunami i innymi dziećmi.
Faza bezpieczeństwa: wciąż towarzyszysz dziecku podczas kilkugodzinnych pobytów w przedszkolu, jednak stopniowo się wycofujesz i pozwalasz, by twoją rolę przejęli opiekunowie. Dziecko powoli staje się częścią grupy, w której z dnia na dzień czuje się coraz pewniej i bezpieczniej.
Faza zaufania: czas na pierwsze rozstanie. Również w modelu monachijskim trwa ono z reguły ok. 30 minut. Żegnasz się z maluchem i pozwalasz wychowawcom przejąć pałeczkę w pocieszaniu szkraba. Jeśli próba przebiegła pomyślnie, stopniowo wydłużasz momenty rozłąki, aż do czasu, gdy maluch jest gotowy, by zostać w żłobku lub przedszkolu przez cały dzień.
Również w tym modelu emocje i potrzeby dziecka znajdują się na pierwszym planie. Różnica polega głównie na większej roli rodzica podczas początkowego oswajania się z placówką.
Ile trwa adaptacja w żłobku i przedszkolu?
Niestety, nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. U niektórych dzieci proces adaptacji pójdzie jak z płatka, podczas gdy inne będą potrzebowały kilku tygodni, by rzeczywiście zaaklimatyzować się w placówce. Oprócz osobowości i temperamentu malucha, rolę grają tu m.in. takie czynniki jak: nastawienie, dotychczasowe doświadczenia z rozłąką, ilość kontaktów społecznych, a nawet posiadanie lub brak rodzeństwa. Z reguły na adaptację w żłobku przeznacza się co najmniej dwa tygodnie, a w przedszkolu tydzień. Jednak każda dobra placówka wyjdzie wam naprzeciw i – jeśli zajdzie taka potrzeba – pomoże znaleźć alternatywne rozwiązanie.
Nikt nie ma wpływu na wszystko, zadbaj więc o to, co możesz i zaplanuj wystarczająco dużo czasu na proces aklimatyzacji. Pośpiech i stres to najwięksi wrogowie udanej adaptacji do żłobka czy przedszkola. Lepiej mieć więc w zapasie kilka dodatkowych dni (np. przed powrotem do pracy), by zapewnić sobie i dziecku wystarczająco dużo spokoju.
Jak poznać, że adaptacja do przedszkola przebiegła pomyślnie?
Wielu rodziców zastanawia, się po czym poznać, że adaptacja dziecka w żłobku lub przedszkolu została zakończona i maluch stał się pełnoprawnym członkiem swojej grupy. Z pewnością możesz odetchnąć z ulgą, jeśli widzisz gołym okiem, że dziecko czuje się dobrze w placówce, nawiązuje kontakty z rówieśnikami i ufa swoim opiekunom. O udanej adaptacji świadczą też następujące sygnały:
Twoja pociecha na własną rękę odkrywa zakamarki żłobka lub przedszkola, nie boi się oddalić, bierze do ręki interesujące ją zabawki.
Dziecko nawiązało dobry kontakt z co najmniej jednym wychowawcą, w przypadku przedszkolaków: lubi rozmawiać z opiekunami i innymi dziećmi.
Maluch bierze udział w zajęciach i zabawach.
Dziecko współpracuje z wychowawcami przy czynnościach opiekuńczo-higienicznych: przewijaniu, ubieraniu itp.
Twoja pociecha ma pozytywne nastawienie do placówki i rano chętnie przygotowuje się do wyjścia.

Jak pomóc dziecku w adaptacji do przedszkola lub żłobka: praktyczne wskazówki
Oswajanie się z nową sytuacją możesz rozpocząć już na kilka tygodni przed rozpoczęciem adaptacji. Rytuały i rozmowy wplecione w codzienność to świetny sposób na emocjonalne przygotowanie malucha. Jeśli chcesz ułatwić dziecku przyzwyczajanie się do nowej sytuacji, w pierwszej kolejności wypróbuj poniższe wskazówki:
Opowiadaj maluchowi o przedszkolu i nastrajaj go pozytywnie na czekające go tam przeżycia. Wbrew pozorom tę technikę możesz stosować nawet z rocznym dzieckiem, przygotowującym się do żłobka. Ogromnie pomocne okaże się tu czytanie na głos książeczek zajmujących się tym tematem i wspólne oglądanie obrazków (np. Tosia i Julek idą do przedszkola, Spot idzie do żłobka, Mysia w przedszkolu, Rok w przedszkolu, Pospiesz się Albercie i wiele innych).
Nieco starsze dzieci będą zachwycone, gdy zaangażujesz je w bezpośrednie przygotowania do ich wielkiego dnia. Pozwól latorośli samodzielnie wybrać rzeczy do przedszkola, np. plecak, śniadaniówkę czy kapcie.
Spróbuj stopniowo przyzwyczajać pociechę do przyszłej rutyny, np. każdego dnia budząc ją trochę wcześniej.
Jeśli masz taką możliwość, sprawdź, jak twoje dziecko radzi sobie z rozstaniami. Przykładowo, roczniak lub dwulatek może zostać przez kilka godzin z babcią lub dziadkiem, a starszak nawet zostać u nich na noc. Taki eksperyment przeprowadź jednak przed rozpoczęciem adaptacji, a nie w jej trakcie, gdyż wtedy dziecko potrzebuje dużo przewidywalności i spokoju.
Wymyślcie i przećwiczcie swój własny rytuał pożegnaln. Może nim być zabawne powiedzonko lub określony gest, np. piątka lub żółwik. Postaraj się przy tym nie przeciągać momentu rozłąki, by nie dezorientować malucha.
To normalne, że z początku rozstaniom będą towarzyszyć łzy, smutek a nawet złość dziecka. Ważne, by zachować zimną krew i zapewnić malucha, że jest bezpieczny, a „
mama/tata zawsze wraca”. Ten prosty komunikat potrafi zdziałać cuda. Jeśli chcesz ułatwić dziecku orientację w czasie, powiedz, że odbierzesz ją po drzemce/obiedzie/podwieczorku itp.
Rozmawiaj z maluchem o tym co wydarzyło się w placówce. W ten sposób pomożesz mu przepracować trudne emocje i lepiej przygotować się na kolejne wyzwania.
Odłóż na bok inne plany, intensywne aktywności czy rodzinne spotkania. Podczas pierwszych dni w placówce dziecko może być przebodźcowane, rozdrażnione lub po prostu zmęczone. Postaw na dużo bliskości, odpoczynku i podążania za potrzebami malca.
W niektórych przedszkolach i żłobkach dzieci mogą mieć przy sobie ulubioną maskotkę lub zabawkę. Dla wielu z nich dobrze znana, pachnąca domem przytulanka niesie sporo pociechy podczas pierwszych chwil rozłąki z rodzicami.
Podsumowanie: adaptacja do żłobka lub przedszkola powinna być stopniowa i dostosowana do dziecka
Kluczem do udanej adaptacji jest mieszanka elastyczności i cierpliwości. Zanim zaoferujesz dziecku wsparcie, przyjrzyj się też własnym emocjom. Maluch podświadomie wyczuwa twój własny stosunek do placówki i rozłąki. Potraktuj moment pójścia pociechy do żłobka lub przedszkola jako kolejny krok milowy w życiu, uwierz w kompetencje i możliwości potomka, a przy tym poczuj w pełni rodzicielską dumę. Dzięki dobremu przygotowaniu, indywidualnemu podejściu i otwartej komunikacji już wkrótce twoje dziecko stanie się pełnoprawnym żłobkowiczem lub przedszkolakiem!
______________________________________________
Źródła:
https://ronja.pl/fakty-i-mity-o-adaptacji/
(dostęp 21.07.2022)
https://panimonia.pl/2021/08/09/adaptacja-do-przedszkola-w-modelu-berlinskim/
(dostęp 21.07.2022)
http://przedszkolneabc.pl/adaptacja-do-przedszkola-rady-dla-rodzicow/
(dostęp 22.07.2022)
https://dziecisawazne.pl/8-ksiazek-ktore-pomagaja-dzieciom-w-adaptacji-przedszkolnej/
(dostęp 22.07.2022)
Źródła zdjęć:
iStock.com/skynesher
iStock.com/Rawpixel
iStock.com/FatCamera
iStock.com/Halfpoint